Monday, October 17, 2011

The Beginning of the End in Syria: A Period of Diplomatic, Military and Economic Sanctions

Realization of a regime change is a matter of time in Syria from now on. Starting from the current period, it is not a matter of question for the global and regional actors wishing the Syrian public in revolt and the Assad administration to fall to change their stance. Therefore, it seems that a regime change is likely to occur in Syria. The main problem is how long this process will take and what kind of means will be used in realizing the regime change. Will the change be peaceful or will both Syria and the region be moving towards a long-lasting chaos? Will the Libyan scenario be holding or will, as in the case of Iraq during the Saddam era, a military option be applicable after a process to last more than ten years in which there will be isolation, embargo and sanctions?

Ambassador of the USA to Damascus Robert Ford, in an interview he made with a journal, stated that “One of the things that we said to the Syrian opposition is that they should not expect us fighting in Syria as we did Libya. The main problem from the perspective of the opposition is how they will gain support within the regime and to find a way through which they will not be looking outside in resolving the problem. This is a problem of Syria and the solution should come from Syria.”[1] These statements show partially the role of the US policy that will play a determining role for the future of Syria. The first result derived from the statements is that the US excludes herself from a military option at least in which she will be a part of. However, as it is known, without an armed struggle, it is impossible to overthrow an authoritarian regime that demonstrates an ultimate will in killing. The armed struggle is expected from within Syria. A crack in regime, but especially in the army, its spread to the opposition camp and an armed struggle against the regime are expected. It is possible to find the missing parts from the arguments of Ford with regard to the reflections of the US policy over Syria in the statements of Ambassador to Ankara Francis Ricciardone: “We encourage democracy in each part of the world. About this matter, we consider Turkey as an inspiration. Each country should find its own path. Syria is different from Libya, Egypt, Iraq and Iran. Everyone and each society should find their own ways to democracy. If these societies and states choose this path, we all will support them.”[2] As it can be understood here, in case the internal dynamics move towards a change, the US will use all resources to weaken the Assad administration and empower the opposition. At this point, the trumps held by the USA could be categorized as the following: “to mobilize the international community and organizations against Syria, to apply unilateral economic and diplomatic sanctions, to leave Syria isolated in international arena and the region by directing their allies in Europe and the Middle East towards sanctioning and isolationist policies, to create a regime alternative by supporting the opposition financially and politically”.

Amongst the abovementioned trumps, the most critical country appears to be Turkey. For the economic and political sanctions to generate results, the support from Turkey appears to be of great importance. Moreover, in the endeavours of empowering the opposition, Turkey again plays a significant role. Therefore, the USA tries to execute her Syrian policy by coordinating with Turkey. For this matter, the phone meeting made on June 21, 2011 between the US President Barack Obama and Turkish Prime Minister Recep Tayyip Erdogan has a critical importance. After this meeting, it is possible to posit that both countries reached a consensus on the policy to be applied towards Syria, and in the upcoming stages, the pressure on Syria has been increased with a full coordination between the countries. Just one week after this meeting, Ambassador of the United States of America to Ankara Francis Ricciardone declared that “they are together with Turkey on the matter of Syria”. [3] Again just one week after the meeting, Counsellor of the Ministry of Foreign Affairs in Turkey Feridun Sinirlioglu had a meeting with Counsellor of the Department of State of the United States of America Bill Burns. In the meeting, apart from the bilateral relations, the matter of Syria was discussed. [4]

Interesting arguments were raised in the news about two points overlooked in the phone meeting between Obama and Erdogan. According to the first one, “in the phone meeting between Turkish Prime Minister Erdogan and US President Obama, they talked about the announcement of a no-fly-zone in Syria as in Libya”. [5] In another news, “it was stated that after the phone meeting, both sides reached an agreement on resolving the problem with a US-Turkey cooperation. According to that, the economic sanctions on Syria will be enhanced by the USA and Europe, and Turkey, on the other hand, will play a role in military options. “[6]

In fact, looking at the process of sanctions applied on Syria, it is seen that both sides try to corner the Assad administration through the mentioned ways.

The first of the precautions whose sanctioning power increase incrementally was realized in late April 2011. The USA froze the properties of the people close to Bashar al-Assad and gave the travel ban to these people. [7] The first remarkable thing here is that Bashar al-Assad was not included in the sanctions. At the beginning of the process, Assad was given some time and other figures that appeared as the actual responsible ones for violence at the very core were punished. Apart from giving some time to Assad, it can be said that one was attempting to create cracks in the regime. The USA was followed by the European Union (EU) starting from early May. The EU implemented a weapon-embargo on Syria owing to the violence against the protestors, and moreover, banned the travel of 13 people that are Syrian officials or related with the regime to any 27 member states and froze their properties. The EU, afterwards, enhanced these sanctions in a way to incorporate Bashar al-Assad and his 9 officials. US President Obama took the first harsh stance against Assad on May 18. Obama gave a message to Assad that “either lead the change or get out of the way”. Later, he started his endeavours in bringing the case to the United Nations (UN). The UK and France presented a draft resolution that considered the condemnation of Syria due to the application of violence in the country to the UN Security Council and then, in the further steps, a decision on condemnation was taken. The US President and US Secretary of State gave the harshest statement in July in which they declared that “Syrian President Bashar al-Assad has lost his legitimacy in the eyes of the USA. The economic sanctions went on with applications on the Commercial Bank of Syria that is owned by Rami Maluf who is the Bashar al-Assad’s cousin and the richest person in the country and GSM company Syriatel. The economic sanctions in a short time period started to incorporate the energy sector in Syria. In August US Secretary of State Clinton called the international petroleum companies for halting their operations in Syria. Following Obama’s calling Assad for “leaving the administration”, the UK, France, Portugal and Germany presented a new draft resolution that considers a new sanction on Syria to the UN Security Council. Excluded from the sanctions in the first stage, Bashar al-Assad got included into the sanctions starting from late August. Afterwards, at the end of September, the European Union member states stated that they banned European companies to make new investments in petroleum industry. It is quite important for revealing the actual impact of the sanction that Syria exports 150 thousand barrels of crude oil most of which is exported to the EU member states. Finally, the draft resolution that was considering new precautions to be taken against Syria prepared by France, UK, Germany and Portugal was rejected as a result of Russian and Chinese veto in the (UN) Security Council.

Parallel to the economic and diplomatic sanctions implemented by the USA and EU, one had a period with Turkish having a different role on the matter. Two dimensions appear remarkable with respect to the role of Turkey. The first one is the allowance of Syrian opposition’s organizing in Turkish soils. The second dimension is the direct or indirect enhancement of military sanctions. Even though the USA excludes a military option, she makes the analysis that without that a change will not be possible. The expectation is an armed resistance to be demonstrated in Syria. At this point, the role of Turkey is of great importance. The expectations from Turkey are possible in the following way: to help the Syrian opposition so as to improve themselves politically as well as militarily, to help them create safety zones, to provide military protection in these zones, to create an opportunity for the opposition to get powerful in a possible buffer zone to be formed, and to provide military force for protection in this zone, to try to affect the internal dynamics of Syria in favour of the opposition by using the Turkish military deterrence directly and to prevent the armament endeavours of the Syrian administration from Iran.

The first signs of military precautions to be taken by Turkey against the Syrian administration were seen in the period after the revolts started. Turkey reported that the courier plane landed in Diyarbakir on March 16 were carrying weapons which would violate the embargo applied on Iran by the UN and Turkey reported this incident to the UN Security Council on March 29. On August 4, 2011, German newspaper Süddeutsche Zeitung stated that a convoy carrying the weapons that Iran wanted to send to Syria was stopped in Turkey. After that, in September, Prime Minister Erdogan stated that “I cannot believe anymore” during his visit to Egypt and declared that he banned the use of airspace of Turkey to the courier planes carrying military equipment to Syria. Prime Minister, by stating that they started to implement an embargo on the weapons delivery on land after air and sea, declared “if there is an initiative like that we stop and seize it”.

However, the most important point with regard to the military precautions is the idea of creating a buffer or no-fly zone. The formation of a buffer zone will be legitimate when the incidents in Syria reach such a level that they will threaten the security of Turkey. And this can be possible when the number of the Syrian guests reach such a high number after the military operations conducted towards the Jisr al-Shoghour. Turkey is known to be in preparation for that scenario. Turkish Minister of Foreign Affairs Ahmet Davutoglu indicated “in case Syria moves in to an internal chaos and in case this will create a risk for Turkey, certain precautions will be taken. To the question of whether these precautions will incorporate soldiers, he said “When there is security problem for us, of course it will. When Saddam increased pressure on the Kurdish public in Iraq, in one night 500 thousand people were on the border of Turkey. Of course, when this problem turns into one related with security, all precautions including military are taken. The number reached to 15 thousand once, and now it is around 7. 600. Say tomorrow, the number increases again, we do not know. Therefore, when an internal struggle in Syria becomes a security threat to Turkey, of course one will take precautions”. [8] In another news published in another newspaper, one stated that “if Turkey establishes a buffer zone on the border, the opposition is ready to turn this region into Syria’s Benghazi”.

Another step with regard to military precautions is the armament of the military opposition figures and their provision of working for the safety zones. On this matter, some news appears on media. The interview made by the British newspaper Independent with Colonel Riyad Assad who fled from the Syrian army and sought shelter in Turkey is quite noteworthy. Stated that he was protected by Turkish officials, Riyad Assad declared that he was the general of the “Free Syrian Army” established by the soldiers who left the Syrian army. In the interview, Colonel posited that “they were organized within Syria”. “Up to now, within 200 thousand-person Syrian army, about 10-15 thousand soldiers changed their sides” he said and added that “the morale in the Syrian army is very low and soon more soldiers will change their sides”. He also argued that one was planning guerrilla-like attacks and assassinations so as to overthrow the Bashar al-Assad regime. [10] The other news with regard to the armament of the opposition mention that for the revolts in Syria that slowly turn into an armed resistance, the weapons are smuggled from Turkey. [11] These allegations were also made by Syrian leader Bashar al-Assad. [12]

About the military precautions, the last step is the commencement of the “Lightning-2011” military exercise of the Turkish Armed Forces in Hatay. The realization of the exercise between 5-13 October in Hatay was made parallel to Prime Minister Erdogan’s visit to tent cities in which the Syrian guests were hosted [13], which could be evaluated as the demonstration of military deterrence of Turkey towards Syria.

In the international community, a common view has been formed on that Assad administration lost its legitimacy and it needs to leave power. The problem is how Syria will be managing this owing to the difficulty created by the distinctive conditions occurred in Syria. Without a military option, the impossibility of the fall of regime is very evident. However, no actor wants to be involved in this adventure about which they have no idea on future. The conclusion to be derived from the abovementioned statements is that one tries to pursue a two-point strategy about Syria. At one point, there are the political, diplomatic and economic sanctions targeted to weaken the regime in a long term. With the enhancement of the economic sanctions, one will make financing the security infrastructure difficult and increase the discomfort in the public. With the intensification of political and diplomatic pressures, an isolated and marginalised Syria that cannot make relations with anyone will appear, and this will weaken the belief on the sustainability of the regime in security units, which eventually will lead to detachments. And at this point, the military dimension appears as the second point. With an increase of detachments from within the regime, the current civil resistance will turn into armed resistance movements. In other words, the military dimension of the matter will be left to the Syrians. However, the armed opposition, like in the example of Benghazi in Libya, will need a secured area. The political strengthening of the opposition will be maintained in parallel to that. And the position of Turkey in that case is very important because of the fact that she is the neighbour of Syria with the longest border and the Syrian public trusts her very much.


Footnotes

[1] Syria Confession from the USA, Hürriyet, September 28, 2011, http://www.hurriyet.com.tr/planet/18851685.asp. (Date of Access: October 11, 2011)

[2] Ricciardone: We are together with Turkey on the matter of Syria, Hürriyet, June 30, 2011, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/printnews.
aspx?DocID=18147287. (Date of Access: October 11, 2011)

[3] Ricciardone: We are together with Turkey on the matter of Syria, Hürriyet, June 30, 2011, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/printnews.
aspx?DocID=18147287. (Date of Access: October 11, 2011)

[4] Sinirlioğlu ABD'li müsteşar Burns ile görüştü, Hürriyet, July 7 2011, http://www.hurriyet.de/haberler/dunya/947145/sinirlioglu-
abdli-mustesar-burns-ile-gorustu. (Date of Access: October 11, 2011)

[5] Obama ve Erdoğan, Suriye'de uçuşa yasak bölgeyi görüşmüş, Euractiv News Website, June 22, 2011, http://www.euractiv.com.tr/politika-000110/article
/obama-ve-erdogan-suriyede-ucusa-yasak-bolgeyi-gorusmus-019208. (Date of Access: October 11, 2011)

[6] ABD-Türkiye anlaştı mı, Hürriyet, June 26, 2011, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/printnews.
aspx?DocID=18111229. (Date of Access: October 11, 2011)

[7] ABD, Esad'ın yakınlarının mal varlığını dondurdu, Yeni Şafak, April 29, 2011. http://yenisafak.com.tr/Dunya/?i=316683&t=29.04.2011. (Date of Access: October 11, 2011)

[8] Davutoğlu: Suriye'ye karşı tabii ki tedbir alınır, Zaman, October 7, 2011. http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1187945. (Date of Access: October 11, 2011)

[9] Tampon bölge Suriye’nin Bingazi’si olabilir, Hürriyet, June 19, 2011. http://www.hurriyet.com.tr/planet/18063641.asp. (Date of Access: October 11, 2011)

[10] Esad rejimini Türkiye'den devirecek, Hürriyet, October 10, 2011, http://www.hurriyet.com.tr/planet/18943302.asp. (Date of Access: October 11, 2011

[11] Silahlar Türkiye'den kaçırıldı iddiası, Hürriyet, September 29, 2011, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/printnews.aspx?
DocID=18848099. (Date of Access: October 11, 2011)

[12] Utku Çakırözer, “Esad konuştu”, Cumhuriyet, October 7, 2011. http://cumhuriye
t.com.tr/?hn=283256. (Date of Access: October 11, 2011)

[13] This visit has been postponed for a certain period of time owing to the death of mother of Prime Minister Erdogan.

Wednesday, October 12, 2011

Suriye’de Sonun Başlangıcı: Diplomatik, Askeri ve Ekonomik Yaptırımlar Dönemi

Suriye’de rejim değişikliğinin gerçekleşmesi artık bir zaman meselesidir. Gelinen noktadan itibaren ne ayaklanan Suriye halkının ne de Esad rejiminin yıkılmasını isteyen küresel ve bölgesel aktörlerin şimdiye kadarkinden farklı bir tutum içine girmesi söz konusu değildir. Dolayısıyla Suriye’de rejim değişikliği er ya da geç gerçekleşecek gibidir. Esas sorun bu sürenin ne kadar olduğu ve rejim değişikliğinin hangi araçlar kullanılarak gerçekleşeceğidir. Değişim barışçıl mı olacaktır yoksa hem Suriye hem de bölge uzun süreli bir istikrarsızlığa mı sürüklenecektir. Libya senaryosu mu yaşanacak yoksa Saddam’ın Irak’ında olduğu gibi on seneyi aşkın süre devam eden bir izolasyon, ambargo, yaptırım ve sonunda askeri seçenek mi hayata geçirilecektir.

ABD’nin Şam Büyükelçisi Robert Ford bir dergiye verdiği mülakatta, “Suriye muhalefetine söylediğimiz şeylerden biri de, Libya’ya müdahale ettiğimiz gibi Suriye'ye de müdahale etmemizi beklememeleri. Muhalefet açısından asıl mesele, rejim içinden nasıl destek alacakları ve sorunu çözmek için dışarıya bakmamanın bir yolunu bulmak. Bu bir Suriye sorunu ve çözüm de Suriye’den gelmeli” ifadelerini kullanmıştır.[1] Bu ifadeler Suriye’nin geleceğinin şekillenmesinde belirleyici rol oynayacak ABD’nin politikasını eksik de olsa da göstermektedir. İfadelerden ilk çıkan sonuç ABD’nin en azından kendisinin içinde olduğu askeri seçeneği dışladığıdır. Ancak herkesin bildiği üzere silahlı bir mücadele olmadan, öldürme konusunda sonuna kadar irade gösteren otoriter bir rejimi yıkmak imkansızdır. Silahlı mücadele de Suriye içinden beklenmektedir. Rejim ama özellikle ordu içinde bir çatlak oluşması, muhalif kampa geçmesi ve rejime karşı silahlı direniş göstermesi istenmektedir. Ford’un ifadelerinde ABD’nin Suriye politikasını yansıtmak açısından eksik kalan kısmı ise Ankara Büyükelçisi Francis Ricciardone’nin şu ifadelerinde bulmak mümkündür: “Biz dünyanın her köşesinde demokrasiyi teşvik ediyoruz. Bu konuda Türkiye'yi ilham olarak görüyoruz. Her ülkenin kendi yolunu bulması lazım. Suriye bir Libya, Mısır, Irak ve İran'dan farklıdır. Herkesin, her halkın kendi yolunu demokrasiye doğru bulması lazım. Eğer o halklar, o devletler bu yolu seçerse, hepimiz destek vereceğiz.”[2] Buradan da anlaşılan iç dinamiklerin değişim yönünde tavır alması durumunda ABD’nin Esad yönetimini zayıflatmak ve muhalefetin elini güçlendirmek için tüm imkanlarını kullanacağıdır. Bu noktada ABD’nin elindeki kozları şu şekilde sıralayabiliriz: “Uluslararası toplumu ve örgütleri Suriye aleyhinde harekete geçirmek, tek taraflı ekonomik ve diplomatik yaptırımlar uygulamak, Avrupa ve Ortadoğu’daki müttefiklerini yaptırım ve izolasyon politikasına yönlendirerek Suriye’yi uluslararası arena ve bölgesinde yalnızlığa itmek, muhalefeti maddi ve siyasi olarak destekleyerek bir rejim alternatifi yaratmak.”

Sıralanan bütün kozlar açısından en kritik ülke olarak Türkiye ön plana çıkmaktadır. Ekonomik ve siyasi yaptırımların sonuç üretmesi Türkiye’nin desteğini gerektirmektedir. Bunun yanı sıra muhalefetin güçlendirilmesi çabalarında da Türkiye önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle ABD, Suriye politikasını Türkiye ile koordineli yürütmeye çalışmaktadır. Bu açıdan ABD Başkanı Obama ile Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 21 Haziran 2011 tarihinde yaptıkları telefon görüşmesi kritik öneme sahiptir. Bu görüşme sonrasında iki ülkenin Suriye’ye karşı uygulanacak politika konusunda mutabık kaldıkları ve sonraki süreçte koordineli olarak Suriye üzerindeki baskının artırıldığını söylemek mümkündür. Bu görüşmeden sadece bir hafta sonra ABD’nin Ankara Büyükelçisi Francis Ricciardone “Suriye konusunda Türkiye ile tamamen beraber olduklarını” ifade etmiştir.[3] Yine sadece bir hafta sonra da Türkiye Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Bill Burns ile görüşmüştür. Görüşmede ikili ilişkilerin yanı sıra Suriye konusu masaya yatırılmıştır.[4]

Obama ve Erdoğan arasında gerçekleşen telefon görüşmesine ilişkin gözden kaçan iki haber analizde ilginç iddialara yer verilmiştir. Bunlardan ilkine göre “Türkiye Başbakanı Erdoğan ile ABD Başkanı Obama’nın telefon görüşmesinde, Suriye için de Libya’da olduğu gibi bir uçuşa yasak bölge ilanı konusuna değinilmiştir.”[5] Bir diğer haber analizde, “telefon görüşmesinin ardından iki tarafın Suriye sorununu, ABD-Türkiye ortaklığıyla çözme konusunda karara vardığı öne sürülmüştür. Buna göre Suriye üzerindeki ekonomik yaptırımlar ABD ve Avrupa tarafından artırılacak, Türkiye ise askeri seçenekler konusunda rol alacaktır.”[6]

Gerçekten de Suriye’ye uygulanan yaptırımlar sürecine bakıldığı zaman iki aktörün söz konusu yönlerden Esad yönetimini sıkıştırmaya çalıştığı görülmektedir.

Kademeli olarak yaptırım gücü artan tedbirlerin ilki Nisan 2011 ayının sonunda hayata geçirilmiştir. ABD, Beşar Esad’ın yakınlarının mal varlığını dondurmuş ve bu kişilere seyahat yasağı getirmiştir.[7] Burada ilk dikkat çeken Beşar Esad’ın yaptırımlara dahil edilmemiş olmasıdır. Sürecin başında Esad’a kredi tanınmış ve şiddetin esas sorumlusu olarak görülen iç çekirdekteki diğer isimler cezalandırılmıştır. Esad’a kredi tanımanın yanı sıra rejim içinde bir çatlak oluşturma çabası içinde olunduğu da söylenebilir. ABD’yi Mayıs ayı başında Avrupa Birliği (AB) takip etmiştir. AB, Suriye'de göstericilere yönelik şiddet nedeniyle Suriye’ye silah ambargosu koymuş ayrıca, Suriyeli yetkili ve rejimle ilişkili 13 kişinin AB üyesi 27 ülkeye seyahat etmesini yasaklamış ve mal varlıklarını dondurmuştur. AB daha sonra bu yaptırımları Beşar Esad'ı ve 9 yardımcısını kapsayacak şekilde genişletmiştir. Esad’a karşı ilk sert çıkış ise 18 Mayıs tarihinde ABD Başkanı Obama’dan gelmiştir. Obama Esad’a “Ya değişime liderlik et ya da yoldan çekil” mesajı iletmiştir. Ardından konuyu Birleşmiş Milletler (BM)’in gündemine getirme çalışmaları başlamıştır. İngiltere ve Fransa, Suriye’nin kendi halkına karşı şiddet uygulamasının kınanmasını öngören bir taslağı BM Güvenlik Konseyi’ne sunulmuş ve sonraki aşamada kınama kararı çıkarılmıştır. En sert söylem, Temmuz ayı içinde hem ABD Başkanı hem de Dışişleri Bakanı’nın, “Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad’ın ABD'nin gözünde meşruiyetini yitirdiğini açıklaması olmuştur. Ekonomik yaptırımlar Beşar Esad’ın kuzeni ve ülkenin en zengini Rami Maluf’a ait Suriye’nin en büyük bankası Commercial Bank of Syria ve GSM şirketi Syriatel’e yaptırım uygulanması ile devam etmiştir. Ekonomik yaptırımlar kısa süre içinde Suriye’nin yumuşak karnı olan enerji sektörünü kapsamaya başlamıştır. Ağustos ayı içinde ABD Dışişleri Bakanı Clinton, uluslararası petrol şirketlerine Suriye’deki faaliyetlerini durdurma çağrısı yapmıştır. Obama’nın, Esad’a “iktidarı bırakıp gitmesi” çağrısını takiben İngiltere, Fransa, Portekiz ve Almanya Şam’a yeni yaptırım öngören karar tasarısını BM Güvenlik Konseyi’ne sunmuştur. İlk aşamada yaptırımların dışında tutulan Beşar Esad da Ağustos ayı sonu itibarıyla ekonomik yaptırımlar kapsamına alınmıştır. Ardından Eylül ayı sonunda AB hükümetleri, Avrupalı şirketlerin Suriye’nin petrol sanayisine yeni yatırımlar yapmasını yasakladığını açıklamıştır. Günde 150 bin varil ham petrol ihraç eden Suriye’nin bunun büyük bölümünü AB ülkelerine yapıyor olması yaptırımın olası etkisini göstermesi açısından önemlidir. Son olarak; Fransa, İngiltere, Almanya ve Portekiz’in ortaklaşa hazırladığı ve Suriye’ye karşı tedbirler öneren karar tasarısı (BM) Güvenlik Konseyi’nde Rusya ve Çin’in vetosu sonucunda kabul edilmemiştir.

ABD ve AB merkezli olarak yürüyen ekonomik ve diplomatik yaptırımlara paralel olarak Türkiye’nin farklı rol oynadığı bir süreç yaşanmıştır. Türkiye’nin rolü konusunda iki boyut ön plana çıkmıştır. İlki Suriye muhalefetinin örgütlenmesine topraklarında izin verilmesidir. İkinci boyut ise doğrudan ya da dolaylı askeri baskıların artırılmasıdır. ABD her ne kadar askeri seçeneği dışlıyor olsa da bu olmadan değişimin mümkün olmadığı analizini yapmaktadır. Beklenti, Suriye içinden bir silahlı direniş sergilenmesidir. Bu noktada Türkiye’nin rolü büyük önem taşımaktadır. Türkiye’den beklentilerin şu başlıklar olması muhtemeldir: Suriye muhalefetinin siyasi alanın yanı sıra askeri alanda güçlenmesine yardım etmek, güvenli bölgeler oluşturmalarını sağlamak, bu bölgelere askeri koruma sağlamak, mümkünse tampon bölge oluşturarak muhalefetin burada güçlenmesine imkan tanımak ve bu bölgeye askeri koruma sağlamak, Türkiye’nin doğrudan askeri caydırıcılığını kullanarak Suriye içi dinamikleri muhalefet lehine etkilemeye çalışmak ve Suriye yönetiminin İran’dan gelen silahlanma girişimlerine engel olmak.

Türkiye’nin askeri alanda Suriye yönetimine karşı tedbir alacağının ilk işaretleri ayaklanmalar başladıktan hemen sonraki süreçte görülmüştür. Türkiye, 16 Mart tarihinde Diyarbakır'a indirilen kargo uçağında BM’nin İran'a uyguladığı ambargoyu ihlal eden silahlar olduğu bildirilmiş ve Türkiye, bu durumu BM Güvenlik Konseyi’ne 29 Mart tarihinde rapor etmiştir. 4 Ağustos 2011 tarihinde ise Almanya’nın Süddeutsche Zeitung gazetesi, İran’ın Suriye’ye göndermek istediği silahları taşıyan bir konvoyun Türkiye’de durdurulduğunu iddia etmiştir. Bunun ardından Eylül ayı içinde Başbakan Tayyip Erdoğan, Mısır ziyareti sırasında, “artık inanmıyorum” diyerek köprüleri attığı Suriye’ye askeri malzeme taşıyan uçaklara hava sahasını kapattığını açıklamıştır. Başbakan, Suriye’ye havadan ve denizden uygulanan silah sevkiyatı ambargosuna karadan da başlandığını açıklayarak, “böyle bir girişim olursa durdurur el koyarız” demiştir.

Ancak askeri tedbirler noktasında esas önem taşıyan bir tampon bölge ya da uçuşa yasak bölge oluşturulması fikridir. Tampon bölge oluşturulması Suriye’deki olayların Türkiye’nin güvenliğini doğrudan etkileyecek bir hal alması durumunda meşruiyet kazanacaktır. Bu da Cisr el Şukur kasabasına yönelik askeri operasyonlar sonrasında Türkiye’ye gelen Suriyeli misafirlerin sayısının çok daha büyük rakamlara ulaşması ile mümkün olabilir. Türkiye’nin bu senaryoya ilişkin olarak hazırlık içinde olduğu bilinmektedir. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, katıldığı bir televizyon programında “Suriye'nin bir iç kargaşaya girmesi ve bunun Türkiye’ye de bir risk oluşturması durumunda tedbir alınacağını söylemiştir.” Bu tedbirlerin içinde asker var mı şeklindeki soruya ise, “Bizim için bir güvenlik sorunu olduğunda tabii ki. Biz Irak'ta Saddam, Kürt halkına baskıyı arttırdığında bir gecede 500 bin insan Türkiye sınırındaydı. Tabii o bölgeyi denetlemek için asker de dahil her türlü yöntem yani bir güvenlik sorunu haline dönüştüğünde bütün gerekli tedbirler alınır. Bir ara sayı 15 bine kadar çıktı, şimdi 7 bin 600 civarında. Yarın diyelim sayı tekrar arttı, bilemeyiz. Dolayısıyla Suriye'nin bir iç kargaşaya girmesi Türkiye'ye de bir risk oluşturduğunda tabii ki tedbir alınır.” şeklinde yanıtlamıştır.[8] Daha önce bir gazetede yayınlanan haberde de “Türkiye, sınırda tampon bölge kurarsa, muhaliflerin bu bölgeyi Suriye’nin Bingazisi yapmaya hazırlandığı” iddia edilmiştir.[9]

Askeri tedbirler noktasında bir diğer adım askeri muhalif unsurların silahlanması ve güvenli bölgeler içinde faaliyet göstermesini sağlamaktır. Bu yönde haberler de basında yer almaktadır. İngiliz Independent gazetesinin Suriye ordusundan kaçarak Türkiye’ye sığınan Albay Riyad Esad ile yapılan mülakat bu açıdan son derece çarpıcıdır. Türk yetkililer tarafından korunduğunu söyleyen Riyad Esad Suriye ordusundan kopan askerlerin kurduğu “Özgür Suriye Ordusu”nun komutanı olduğunu belirtmiştir. Albay mülakatta “Suriye içinde örgütlenmiş oldukları” iddiasını öne sürmüştür. “Şimdiye dek 200 bin kişilik Suriye ordusundan 10 ila 15 bin askerin taraf değiştirdiğini” söyleyen Albay el Esad, “Suriye ordusunda moralin düşük olduğunu ve yakın zamanda daha çok kişinin taraf değiştireceğini savunmuştur. Beşar Esad rejimini devirmek için gerilla tipi saldırılar ve suikastlar planlandığını da belirtmiştir.[10] Muhaliflerin silahlandırılmasına ilişkin basında çıkan diğer haberler yavaş yavaş silahlı bir direnişe dönüşen Suriye’deki ayaklanmalarda muhaliflerin ellerindeki silahların Türkiye’den kaçırıldığı şeklindedir.[11] Bu yöndeki iddialar bizzat Suriye lideri Beşar Esad tarafından da dile getirilmiştir.[12]

Askeri tedbirler noktasında son adım ise Türk Silahlı Kuvvetleri’nin “Yıldırım-2011” tatbikatını Hatay’da başlatmış olmasıdır. 5-13 Ekim tarihleri arasında Hatay’da icra edilen tatbikatın Başbakan Erdoğan’ın Suriyeli misafirlerin kaldığı çadır kentleri ziyaretine paralel gerçekleştirilmesi[13] Türkiye’nin askeri caydırıcılığını Suriye üzerinde gösterme çabası şeklinde değerlendirilebilir.

Uluslararası toplumun genelinde Esad yönetiminin artık meşruiyetini yitirdiği ve iktidarı bırakması gerektiği yönünde bir ortak düşünce oluşmuştur. Sorun Suriye’nin kendine özgü koşullarının yarattığı zorluk nedeniyle bunun nasıl başarılacağıdır. Askeri seçenek olmaksızın rejimin yıkılmasının mümkün olmadığı aşikardır. Ancak hiçbir aktör sonuçlarını önceden kestiremediği böyle bir maceraya atılmak istememektedir. Bu noktada yukarıda ortaya konmaya çalışılan tablodan ortaya çıkan sonuç Suriye özelinde iki ayaklı bir strateji izlenmeye çalışıldığıdır. Birinci ayakta uzun süreli; siyasi, diplomatik, ekonomik yaptırımlar yoluyla rejimin zayıflatılması yer almaktadır. Ekonomik yaptırımların artması ile hem güvenlik yapılanmasının finansmanı zorlaştırılacak hem de halk arasındaki huzursuzluklar artacaktır. Siyasi ve diplomatik baskıların yoğunlaşması ile izole konumda, kimse ile ilişki kuramayan, marjinalleşmiş bir Suriye ortaya çıkacak, bu da yönetim ve güvenlik birimleri içinde rejimin kalıcılığına olan inancı sarsarak kopmaların yaşanmasına neden olacaktır. İşte bu noktada askeri boyutu olan ikinci ayak karşımıza çıkmaktadır. Rejim içinden kopmaların artması ile beraber şimdiye kadar sivil direniş şeklindeki gösteriler silahlı direnişe dönüşecektir. Yani olayın askeri boyutu Suriyelilere bırakılacaktır. Ancak bunun için silahlı muhalifler, Libya’daki Bingazi örneğinde olduğu gibi, güvenli bir bölgeye ihtiyaç duyacaktır. Siyasi muhalefetin güçlendirilmesi de buna paralel olarak sürdürülecektir. Burada da Türkiye’nin pozisyonu, Suriye’nin en uzun sınıra sahip komşusu olması, Suriye halkı tarafından güvenilen bir ülke olması nedeniyle büyük önem taşımaktadır.


Dipnotlar

[1] ABD'den Suriye itirafı, Hürriyet, 28 Eylül 2011, http://www.hurriyet.com.tr/planet/18851685.asp. (Son Erişim Tarihi: 11 Ekim 2011)
[2] Ricciardone: Suriye konusunda Türkiye ile beraberiz, Hürriyet, 30 Haziran 2011, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/printnews.aspx?DocID=18147287. (Son Erişim Tarihi: 11 Ekim 2011)
[3] Ricciardone: Suriye konusunda Türkiye ile beraberiz, Hürriyet, 30 Haziran 2011, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/printnews.aspx?DocID=18147287. (Son Erişim Tarihi: 11 Ekim 2011)
[4] Sinirlioğlu ABD'li müsteşar Burns ile görüştü, Hürriyet, 7 Temmuz 2011, http://www.hurriyet.de/haberler/dunya/947145/sinirlioglu-abdli-mustesar-burns-ile-gorustu. (Son Erişim Tarihi: 11 Ekim 2011)
[5] Obama ve Erdoğan, Suriye'de uçuşa yasak bölgeyi görüşmüş, Euractiv Haber Sitesi, 22 Haziran 2011, http://www.euractiv.com.tr/politika-000110/article/obama-ve-erdogan-suriyede-ucusa-yasak-bolgeyi-gorusmus-019208. (Son Erişim Tarihi: 11 Ekim 2011)
[6] ABD-Türkiye anlaştı mı, Hürriyet, 26 Haziran 2011, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/printnews.aspx?DocID=18111229. (Son Erişim Tarihi: 11 Ekim 2011)
[7] ABD, Esad'ın yakınlarının mal varlığını dondurdu, Yeni Şafak, 29 Nisan 2011. http://yenisafak.com.tr/Dunya/?i=316683&t=29.04.2011. (Son Erişim Tarihi: 11 Ekim 2011)
[8] Davutoğlu: Suriye'ye karşı tabii ki tedbir alınır, Zaman, 7 Ekim 2011. http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1187945. (Son Erişim Tarihi: 11 Ekim 2011)
[9] Tampon bölge Suriye’nin Bingazi’si olabilir, Hürriyet, 19 Haziran 2011. http://www.hurriyet.com.tr/planet/18063641.asp. (Son Erişim Tarihi: 11 Ekim 2011)
[10] Esad rejimini Türkiye'den devirecek, Hürriyet, 10 Ekim 2011, http://www.hurriyet.com.tr/planet/18943302.asp. (Son Erişim Tarihi: 11 Ekim 2011)
[11] Silahlar Türkiye'den kaçırıldı iddiası, Hürriyet, 29 Eylül 2011, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/printnews.aspx?DocID=18848099. (Son Erişim Tarihi: 11 Ekim 2011)
[12] Utku Çakırözer, “Esad konuştu”, Cumhuriyet, 7 Ekim 2011. http://cumhuriyet.com.tr/?hn=283256. (Son Erişim Tarihi: 11 Ekim 2011)
[13] Bu ziyaret Başbakan Erdoğan’ın annesinin vefatı nedeniyle ileri bir tarihe ertelenmiştir.

Monday, October 10, 2011

Suriye Ulusal Konseyi: Kuruluş, Yapı ve Bundan Sonrası

Suriye muhalefetinin dış destekle örgütlenme çabaları 2006 yılına kadar uzanmaktadır. Wikileaks tarafından yayınlanan ABD Dışişleri Bakanlığı belgelerine göre, ABD hükümeti, Suriye’de hükümet karşıtı yayınlar yapan bir uydu kanalı olmak üzere Suriye’deki muhalefet grupları ve onlara bağlı projeleri gizlice desteklemiştir. Suriye Adalet ve Kalkınma Hareketi ağıyla ilişki içinde Barada TV’ye 2006 yılından bu yana ABD hükümetinin 6 milyon dolar civarında yardım yaptığı, bu yardımın uydu yayını sağlamak ve Suriye içinde diğer faaliyetleri finanse etmek amacıyla harcandığı belirtilmektedir.[1] O dönemde gizli ve sınırlı çapta yürüyen örgütlenme çabaları Arap Baharı’nın Suriye’ye sıçraması ile açık ve geniş kapsamlı bir boyut kazanmıştır.

Suriye muhalefeti ilk olarak 1-2 Haziran 2011 tarihlerinde Antalya’da bir araya geldi. “Suriye’de Değişim Konferansı” başlıklı ilk örgütlenme çabasına Sünni Arap aşiretlerinden Alevilere, Kürtlerden, Hıristiyanlara, sürgünde doğan muhalif gençlere ve kadın aktivistlere kadar oldukça geniş bir katılım olmuştu. Böylece Suriye’de gösterilerin başlamasından sonra muhalifler ilk kez bir araya gelmiş ve rejimin değişmesi için işbirliğine gitmişti.[2] Antalya Konferansı’nı takiben bir hafta sonra muhalifler bu kez Belçika’nın başkenti Brüksel’de bir araya gelmiş, yaklaşık 200 muhalifin katıldığı iki günlük konferans sonunda “Suriye yönetimine halka yönelik katliama son vermesi ve Devlet Başkanı’nın görevi bırakması yönünde güçlü bir mesaj verilmişti.[3]

Brüksel’in ardından 16-17 Temmuz 2011 tarihlerinde 350 civarında kişinin katılımıyla “Suriye İçin İstanbul Buluşması” adı altında yine Türkiye’de bir araya gelindi. Beşar Esad yönetimiyle mücadeleye nasıl devam edileceğinin masaya yatırıldığı konferansın sonucunda bir bildirge yayınlandı, 25 üyeli bir konsey ve 11 üyeli bir komite kurulması kararlaştırıldı. Suriyeli muhalifler bu ilk deneyimler ile daha örgütlü ve birlikte hareket etme konusunda çaba sarf etmeye başlamıştı. Ancak üç toplantıdan çıkan sonuç makro hedeflere yönelik ortak hareket stratejilerinin belirlenmesinden ziyade grup çıkarlarının ön plana çıkmış olmasıydı. Güçlü ve geniş tabanlı bir muhalefetin oluşmasını engelleyen bir diğer unsur Suriye yönetiminin ülke içindeki muhalif örgütlenmeye hiçbir alan tanımamasıydı. İstanbul Konferansına paralel olarak aynı gün içinde Şam’da düzenlenmesi planlanan Konferans Suriye yönetiminin engellemesi nedeniyle gerçekleştirilememişti. Böylece iç ve dış muhalefet arasında kurulması planlanan bağ kurulamamış, muhalif hareketin esas gücü olan Şam ayağı zayıf kalmıştı. 16-17 Temmuz İstanbul Konferansı’nda bütün grupların üzerinde mutabık kaldıkları konu, “demokratik ve sivil bir devlet hedefi” oldu.[4] Aynı ay içinde Almanya’nın Berlin şehrinde bir araya gelen muhalifler son olarak Ağustos ayının son haftasında yine İstanbul’da bir araya gelerek “Suriye Ulusal Konseyi”nin yakın zamanda ilan edileceğini açıkladı. Son olarak 15 Eylül 2011 tarihinde de tüm muhalif hareketleri bir çatı altında topladığını ifade eden “Suriye Ulusal Konseyi”nin kuruluşu ilan edildi. Böylece Libya’daki Ulusal Geçiş Konseyi gibi uluslararası tanınma stratejisi hayata geçirilmiş oldu. Konsey üyeleri de bir sonraki hedeflerinin uluslararası alanda tanınmak olduğunu ifade etti.[5]

Ulusal Konsey toplantısı çağrısı yapılırken “sadece Esad rejiminin yıkılmasını savunanlar toplantıya gelebilir” şartı öne sürülmüştü. Yani rejim ile muhalifler arasında uzlaşı aramaya dayalı çözüm önerilerinin geçerliliğinin kalmadığı bir sürece girilmiş oldu. Toplantılarda mutabık kalınan bir diğer husus “Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunması” oldu. Böylece yine bazı gruplar tarafından dile getirilen azınlıklara (Arap Aleviler, Kürtler gibi) özerk bölgeler verilmesi taleplerinin önü kesildi. “Suriye halkı birdir, bir kalacak” sloganı vurgulandı, “Suriye’nin özgür ve demokratik bir ülke olması” konusunda mutabık kalındı.[6]

Suriye Ulusal Konsey’i şimdiye kadar oluşturulan muhalefet cepheleri arasında en fazla grubu barındıran olması itibariyle öne çıkmaktadır. Her şeyden önce iç (tamamı olmasa da) ve dış muhalefet bir aradadır. Konsey’deki Suriyeli muhalif gruplar Arap aşiretler, Kürtler, Müslüman Kardeşler, liberaller, sosyalistler, gençlik örgütleri ve Asurilerden oluşmaktadır.[7] Konsey’i oluşturan üç temel organ bulunmaktadır. Birincisi 190 üyeli genel kuruldur. Bu yapı muhalefetin meclisi gibi düşünülebilir. Bunun yanı sıra 7 kişilik bir icra komitesi olacaktır. Bu komite genel kuruldan aldığı yetkiye dayanarak onun adına hareket edecektir. Yani bir anlamda yürütme işlevini üstlenecektir. İcra Komitesi’nde Arap aşiretleri, liberalleri, Müslüman Kardeşler’i, Kürtleri, Bağımsızları, Asurileri ve Suriye’deki devrimci grupları temsilen birer kişi bulunacaktır. Heyetin başkanı da dönüşümlü olarak değişecektir.[8] Bir de Konsey’in tüm idari işlerinden sorumlu olacak Sekreterlik bulunmaktadır. 29 üyeli Sekreterlik içinde parti ve grupların dağılımı ise şu şekilde olmuştur: Suriye içinde faaliyet gösteren, ayaklanma hareketini koordine eden “Yerel Koordinasyon Komiteleri” 6 üyelik ile ilk sırada yer almıştır. Müslüman Kardeşler ve Arap aşiretlere 5, Bağımsızlara 5, Şam Deklarasyonu grubuna 4, Kürtlere 4, Galyun Grubu’na 4 ve Hıristiyanlara (Asuriler) 1 koltuk verilmiştir. Konsey’in sözcülüğü görevini üstlenen Burhan Galyun, “tüm ülkelerin Suriye muhalefeti ile ilişkilerini koordine edecekleri organın Suriye Ulusal Konseyi olduğunu belirtmiştir.”[9]

Geniş katılım yelpazesine rağmen daha önceki oluşumlarda yer alan bazı grup ve isimler Konsey’in temsil yeteneği olmadığını savunmuştur. Suriye Ulusal Konsey’ine ilk tepki, Suriye’de faaliyet gösteren iç muhalefetten gelmiştir. Her ne kadar Yerel Koordinasyon Komiteleri ve ayaklanmanın temel dinamiği olan gençler Ulusal Konsey’e dahil edilmiş olsa da iç muhalefet kanadından bazı isim ve grupların tatmin olmadığı görülmektedir. Ulusal Koordinasyon Kurulu üyesi Hüseyin Awdat, el Yovm Televizyonu'na yaptığı açıklamasında “Cüzi bir bölümü de olsa Suriyeli muhaliflerin birleşmesi olumlu yönde atılmış bir adımdır. Ulusal Konsey, tüm Suriyeli muhalifleri kapsamamaktadır. Çünkü Ulusal Konsey, 15 muhalif parti ve bağımsız şahısları içerisinde barındıran Ulusal Koordinasyon Kurulu’na davet göndermemiştir. Kurul, bu konseyde yer almamaktadır” ifadelerini kullanmıştır.[10] Suriye muhalefetinin saygın isimlerinden Mişel Kilo da, “Şam’da toplanan Suriye muhalefetinin, İstanbul’da ilan edilen Suriye Ulusal Konseyine katılım niyetinde olmadığını, Konsey’in dış müdahaleye açık olduğunu buna karşın iç muhalefetin buna tamamen karşı olduğunu” belirtmiştir. Bunun yanı sıra Ulusal Konsey’in Suriyeli Türkmenlerin temsilcilerini davet etmemiş olması ve kurullarda temsil hakkı tanımamış olması da bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır. Suriye Türkmen Hareketi Sözcüsü Ali Öztürkmen “Konsey’in bu haliyle Suriye halkının tamamını temsil etme hakkına sahip olmadığını” ifade etmektedir.[11] Suriye Müslüman Kardeşler örgütünün eski lideri Ali Sadrettin Bayanuni de Konsey’in tam desteğe sahip olmasa da muhalefetin yaklaşık %80’inini temsil ettiğini ifade etmiştir.[12] Konsey’in sözcülüğünün Paris’teki Sorbonne Üniversitesi’nin öğretim üyelerinden Burhan Galyun’a verilmiş olması ağırlığın İslamcılarda olacağı yönündeki Batılıların kaygılarını azaltmıştır. Ancak bu görüntü verilse de Müslüman Kardeşler/Arap aşiretler kotasından Sekreterlik’e seçilen kişilerin yanı sıra Bağımsızlar listesinden de Müslüman Kardeşler’e yakınlığıyla bilinen aydın ve düşünürlerin Sekreterlik’e girdikleri iddia edilmiştir.[13] Ayrıca Konsey Başkanı Galyun’un başkanlık süresinin 3 ay olduğu bu sürenin sonunda Suriye Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı, Şam Deklerasyonu üyesi ve Müslüman Kardeşler’in eski üyelerinden Enes Abdullah’ın başkanlığı üstleneceği iddia edilmiştir.

“Suriye Ulusal Konseyi”nin kalıcı olup olmayacağı ve Libya Ulusal Geçiş Konseyi benzeri uluslararası toplumun desteğini alacak meşru organ olup olamayacağını görmek için beklemek gerekmektedir. Ancak Konsey’in güç kazanması ihtimalinin öncekilere göre yüksek olduğunu söylemek mümkündür. Her şeyden önce Suriye muhalefet yelpazesinde yer alan birçok grup bünyesindedir. Konsey, kuruluşunu takiben uluslararası tanınırlık kazanmak için yurt dışı gezilerine başlamıştır. Bu çerçevede ilk olarak İsveç’te bir araya gelen Burhan Galyun liderliğindeki muhalifler bir sonraki adım olarak Mısır’a gitmeyi planlamaktadır. Geziler Konsey’in tanınırlılığını artırırken diğer taraftan ziyaret edilen ülkelerin yönetimleri tarafından tanınma yolu da açılmaya çalışılmaktadır. “Ulusal Konsey”i farklı kılan bir diğer unsur Başbakan Erdoğan’ın Suriye muhalefetine Türkiye’de ofis açma izni verileceği açıklamasını takiben kurulmasıdır. Bu durum gerçek ya da değil Ulusal Konsey’in Türkiye’nin desteği ile kurulduğu algısını yaratacaktır. Türkiye’de resmi bir ofis açılır ve Konsey faaliyetlerini buradan yürütürse uluslararası tanınırlık yolunda önemli bir adım atılmış olabilir. Bu durum daha önceden Suriye muhalefetinin kendi başına örgütlenme çabalarına karışmayan ancak doğrudan müdahil olmayan Türkiye açısından da yeni bir aşamaya geçildiğinin göstergesi olacaktır. Türkiye’nin doğrudan müdahil olması Konsey’in hem Suriye içindeki hem de uluslararası alandaki meşruiyetini artıracaktır. Bu desteğin sürmesi ve diğer ülkelere yayılması Konsey’in herkes tarafından muhatap kabul edilmesi sonucunu doğuracaktır. Uzun vadede Esad karşıtı ülkeler Konsey’i Suriye halkının temsilcisi olarak hükümet olarak tanıyabilirler. Amerikan yönetimi konseyin kuruluşunu memnuniyetle karşıladığını açıklamış, ABD’li yetkililer konseyle temaslarının olacağını belirtmiştir. Economist dergisi de, “Konsey üyelerinin yabancı hükümetler nezdinde yoğun kulis yaptıklarını, muhaliflerden Ausama Monajed’in Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile görüştüğünü, Türk hükümetinin de Konsey’in Ankara’da bir temsilciliği açmasına izin verdiğini iddia etmiştir.[14]

Suriye Ulusal Konseyi’nin Yol Haritası

Suriye üzerinde siyasi, diplomatik ve ekonomik baskı oluşturma sürecinde en önemli ayaklardan biri Suriye muhalefetinin güçlendirilmesidir. Batı’nın Suriye’de rejim değişikliğini gerçekleştirme hedefinde kilit öneme sahip konulardan biri yönetim alternatifi oluşturabilecek, güçlü, organize, meşru, Esad sonrasına ilişkin net planları olan bir Suriye muhalefeti oluşturmak yatmaktadır. Bu aşamaya kadar Batı’nın Suriye konusunda daha sert adım atmasını engelleyen faktörlerden biri söz konusu muhalefetin olmamasıdır. Suriye muhalif halk hareketi kendiliğinden ve lidersiz bir şekilde ortaya çıkmış ve o şekilde devam etmektedir. Hali hazırda bu hareketi yönlendirme kapasitesine sahip herhangi bir siyasi hareket ya da lider bulunmamaktadır.

Suriye yönetimi muhalefetin içerde organize olma girişimlerine izin vermediği için muhaliflerin neredeyse tamamı Suriye dışında faaliyetlerini yürütmektedir. Suriye içi muhalefet ise daha çok önde gelen bireyler ve sivil toplum kuruluşlarından oluşmaktadır. Suriye’de rejim değişikliğini iç dinamikler yoluyla gerçekleştirmek isteyen Batı da öncelikle güçlü bir Suriye muhalefeti oluşmasını, ardından tüm uluslararası desteği bu yapıya vermeyi beklemektedir. Hedeflenen Libya Ulusal Geçiş Konseyi benzeri bir yapıdır. Bu organ zaman içinde güçlenerek Suriye yönetimi üzerinde ciddi bir baskı unsuru oluşturacak ve ayaklanan Suriye halkının meşru temsilcisi olacaktır. Ayrıca geçen zaman içinde son derece sınırlı muhalefet ve siyaset tecrübesi olan hareket kendi içinde tecrübe kazanarak gerçek bir yönetim alternatifi olmaya başlayacaktır. Bu hedef başarılırsa kendiliğinden ve lidersiz ilerleyen Suriye’deki ayaklanma hareketini tek bir merkezden kontrol etme imkanına kavuşulacaktır. İç ve dış muhalefet arasında güçlü bir bağ kurularak dağınık güçler tek bir merkezde toplanabilecektir. 15 Eylül 2011 tarihinde kuruluşu ilan edilen Suriye Ulusal Konseyi’ne destek veren önde gelen muhaliflerden Firaz Atassi de Konsey’in rolünü şu şekilde açıklamaktadır: “Konsey, tüm dünya ile iletişim kurduğumuz ortak sesimiz olacaktır. Konsey aracılığı ile uluslararası destek arayacak, pazarlıkları yürüteceğiz. Esad rejimi ile dost ülkelerle görüşerek yeni alternatiflere yönelmelerini sağlayacağız. Suriyelilere iletilmek üzere maddi yardımların aktarılabileceği güvenilir bir kanal rolü görecektir. Ayrıca Suriye sokaklarındaki ayaklanmayı yönlendirecek, gösterilerin şeklini belirleyecektir.”[15]

Suriye muhalefetinin organize olması sürecinde öne çıkan aktör Türkiye olmuştur. Türkiye’yi öne çıkaran olgu; kimliği, son yılarda sağladığı yumuşak gücü (güven) ve coğrafi konumudur. Ayaklanan Suriye halkı her ne kadar Esad yönetiminden rahatsız olsa da Batı ve özellikle ABD’ye karşı da derin bir güvensizlik duymakta, “Amerikan tanklarının önünde Suriye rejimine karşı mücadele etmeyeceklerini” ifade etmektedirler.[16] Tam da bu nedenle Batı, Suriye muhalefetinin güvenirliğini olumsuz etkilememek için çok fazla arkalarında bir görüntü vermemeye çalışmaktadır. Ancak Türkiye’nin desteklediği bir Suriye muhalefetinin Suriye içinde güçlü ve meşru bir muhalefet olarak kabul edileceği gerçeği Türkiye’nin önemini artırmaktadır. Suriye muhalefeti de çok fazla Batı’dan destek aldıkları görüntüsü vermek istememektedir. Bu nedenle Suriye muhalefetinin konferanslarının ikisi hariç (Brüksel ve Berlin) tamamı Türkiye’de gerçekleştirilmiştir.

Suriye muhalefeti son Ulusal Konsey kurulana kadar birçok kez bir araya gelmiş ve her seferinde yeni bir “Ulusal Konsey” kurulmuştur. Bu organlardan her biri kendini Suriye halkının büyük çoğunluğunu temsil eden, güçlü siyasi isimlerden oluşan ve muhalefetin meşru temsilcisi organ olarak tanımlamıştır. Bu sürecin ortaya koyduğu gerçek; müdahale, yönlendirme, baskı olmadan Suriye muhalefetinin kendi başına bir araya gelerek ortak bir platform oluşturmayı, Esad’ın rejimi ile nasıl mücadele edileceğini ortaya koymayı ve Esad sonrasına ilişkin bir siyasi-güvenlik-ekonomi altyapısı oluşturmayı başaramadığıdır. “Ulusal Konsey”in meşru olduğuna karar verilmesinde Konsey’in bütün grupları temsil etme kapasitesinin yanı sıra dış aktörlerin, ki burada Türkiye ön plana çıkmaktadır, tavrı da belirleyici olacaktır. Parçalanmış muhalefeti ve gruplar arası çıkar çatışmalarını önleyecek olan söz konusu aktörlerin soruna doğrudan müdahil olmalarıdır. Bu yapı bir kere belirlendikten sonra Libya’da olduğu gibi tüm uluslararası destek Konsey’e verilecektir. Suriye Ulusal Konsey’inin sözcüsü Burhan Galyun İstanbul’da düzenlenen konferansın ardından okuduğu sonuç bildirgesinde “dünyanın birleşik, rejim alternatifi olacak bir Suriye muhalefeti beklediğini ve bu yapıyı tanıyacaklarını” ifade etmesi bu beklentiyi ortaya koymaktadır.

Bu durum Suriye muhalefetinin Libya modelini örnek aldığını göstermektedir. Ancak Libya modelinin “başarılı” olmasını sağlayan bazı faktörlerin Suriye örneğinde geçerli olmadığını ifade etmek gerekir. Suriye Ulusal Konsey’i yayınladıkları sonuç bildirgesinde “Esad rejiminin devrilmesi için dış müdahale ve askeri operasyonlara kategorik olarak karşı olduklarını Suriye liderinin görevini bırakması için barışçıl gösterilerin devam etmesinin savunduğunu” belirtmiştir. Libya modelinin “başarılı” olmasını sağlayan uluslararası müdahale ve askeri operasyondur. Eğer müdahale olmasaydı herkes bilmektedir ki Kaddafi’nin oğlu Seyülislam’ın ifadesi ile “direniş bir hafta içinde bitirilecek ve Bingazi Kaddafi güçleri tarafından ele geçirilecekti”. Libya örneğinde Bingazi merkezli bir güvenli bölge oluşturulmuş, muhalefet burada güçlendirilmiş, silahlandırılmış, hava operasyonları ile önü açılan Libya muhalefeti Trablus’u ele geçirmiştir. Libya modelinde, ordudan kopuşlar yoğunlaşmış, silahlı güçler tek çatı altında toplanmış (son haftalarda kapasitesi hakkında net veri olmamakla birlikte Suriye ordusundan kopan bazı askerlerin oluşturduğu “Suriye Özgür Ordusu” isimli silahlı bir direniş örgütü oluşturulduğu haberleri bulunmaktadır), bu yapı güvenli bölgeler oluşturmuş ve bu alanlarda “uçuşa yasak bölgeler” oluşturulmuştur. Dağınık hareket eden Suriyeli ayaklanmacılar ise henüz hiçbir bölgeyi kontrolü altına alamadığı gibi silahlı direniş “henüz” düşük seviyelerdedir. Ancak Suriye Ulusal Konsey’inin web sayfasında Suriye hava savunma sistemine ilişkin haritaların olması da muhaliflerin “uçuşa yasak bölge oluşturma” fikrine sıcak baktıklarının bir işaretidir.


Dipnotlar

[1] ABD'den Suriye'deki muhalefete gizli destek, Hürriyet, 18 Nisan 2011, http://www.hurriyet.com.tr/planet/17574840.asp. (son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[2] Veysel Ayhan, Oytun Orhan; “Suriye Muhalefetinin Antalya Toplantısından Gözlemler”, ORSAM Dış Politika Analizi, 1 Haziran 2011, http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=2011. (Son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[3] Syrian opposition gathers in Brussels, Now Lebanon Gazetesi, 4 Haziran 2011, http://nowlebanon.com/NewsArchiveDetails.aspx?ID=278327. (Son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[4 Oytun Orhan, “Suriye İçin İstanbul Buluşması”, ORSAM Dış Politika Analizi, 21 Temmuz 2011, http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=2455. (Son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[5] Suriye Muhalefeti İstanbul’da Konsey Seçti, BBC Türkçe, 16 Eylül 2011, http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2011/09/110915_syria_opposition.shtml. (Son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[6] Gazi Mısırlı ile röportaj, Habertürk Gazetesi, 4 Ekim 2011, http://www.haberturk.com/dunya/haber/675821-milli-mucadele-veriyoruz. (Son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[7 Gazi Mısırlı ile röportaj, Habertürk Gazetesi, 4 Ekim 2011, http://www.haberturk.com/dunya/haber/675821-milli-mucadele-veriyoruz. (Son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[8] Gazi Mısırlı ile röportaj, Habertürk Gazetesi, 4 Ekim 2011, http://www.haberturk.com/dunya/haber/675821-milli-mucadele-veriyoruz. (Son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[9] Zeina Karam, “Syria opposition launches national council”, Associated Press, 2 Ekim 2011.
[10] Suriye Ulusal Konseyi Nihayet Kuruldu, İsra Haber, 2 Ekim 2011, http://www.israhaber.com/suriye-ulusal-konseyi-nihayet-kuruldu-13234-haberi.html. (Son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[11] Suriye Türkmen Hareketi Sözcüsü Ali Öztürkmen ile yapılan görüşme, 4 Ekim 2011.
[12] Shane Farrell, “What comes next for the Syrian opposition?”, Now Lebanon Gazetesi, 4 Ekim 2011, http://www.nowlebanon.com/NewsArticleDetails.aspx?ID=318202. (Son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[13] Economist: "Suriye Ulusal Konseyi Türkiye'nin Cebinde Olmamalı", Anka Haber Ajansı, 7 Ekim 2011, http://www.sondakika.com/haber-economist-suriye-ulusal-konseyi-turkiye-nin-3042929/ (Son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[14] Economist: "Suriye Ulusal Konseyi Türkiye'nin Cebinde Olmamalı", Anka Haber Ajansı, 7 Ekim 2011, http://www.sondakika.com/haber-economist-suriye-ulusal-konseyi-turkiye-nin-3042929/ (Son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[15] Shane Farrell, “What comes next for the Syrian opposition?”, Now Lebanon Gazetesi, 4 Ekim 2011, http://www.nowlebanon.com/NewsArticleDetails.aspx?ID=318202. (Son Erişim Tarihi: 10 Ekim 2011)
[16] Suriyeli reformcu muhalif Haithem Manna ile yapılan röportajdan aktaran “Syria Under Bashar (II): Domestic Policy Challenges”, Middle East Report No: 24, International Crisis Group Raporu, s. 10.

Friday, August 12, 2011

Why can Syria not Meet the Expectations?: Codes of the Talk between Davutoglu and Assad

The Turkish-Syrian relations had gradually developed since 1999, and lastly upon lifting visa requirements, a major step was taken on the way towards social, economic integration. However, the “Arab Spring”, which spread to Syria on March 15th 2011, reversed this process. The main reason was the fact that Turkey had been centralizing the concepts of “legitimacy and values-centered foreign policy” in her foreign policy for a long time. This approach required Turkey to stand by the “democracy” demands, in other words by the local communities, during the wave of transition in the Middle East. A contrary case could lead to a crisis of legitimacy in the Turkish foreign policy by creating a contradiction between the discourse and practice. Nevertheless, the requirements of the real policy prevented Turkey from taking quick steps on certain problems. In this sense, Syria has been one of the most striking examples.

Throughout 2000's, Turkey argued for a transition that would be provided through internal dynamics spread to a long term, in return for the U.S.' hard policies towards Syria. In this sense, results were obtained in certain fields as well. Syria's relations with the West were relatively improved thanks to Turkey, and the reformist wing in Syria got stronger. However, the “Arab Spring” brought about the demand for a rapid and radical change in the region. This very situation brought along the necessity of reducing the process of transition in Syria, which Turkey tried to achieve for years and in which she made great strides, to a quite short process. Being on the horns of a dilemma between the “values-centered foreign policy and the real policy”, Turkey had to adopt a criticizing attitude towards the Assad administration, with which she had established close relationships for the last 10 years.

Facing with a problem of “regime survival”, the Syrian administration felt discomfort because of Turkey's defining the problem as the “legal demands of the civilian population. On the other hand Turkey clearly stated that she got “disappointed” because of the fact that the reform advices she had given to the Assad administration, which Turkey had been standing by for years, were not taken into consideration. Turkey mentioned “her still-continuing hope for Syria and her belief that Syria could still make a reform” for a further length of time. Nevertheless, the military operations the Syrian army carried out in Homs, Deir ez Zor, and especially in Hama caused Turkey to give up almost all her hopes. The fact that the Hama operation reminded the “Hama Massacre” in 1982, and that the Prime Minister Erdogan had made the statement of “we do not want new Hama's” beforehand, caused the operation to be a milestone for Turkey. In the following statements, the Foreign Minister Davutoglu indicated that “the events breaking out in Hama deeply affected them, and that both the method and the timing of the events taking place in Hama were impossible to accept.” As the Prime Minister Erdogan stated as well, after the operations, Turkey “reached the threshold of tolerance”. This strong foreign policy discourse brought along the question of “which new foreign policy tools Turkey will put into practice, in case Syria continues to squash the events by using force.”

The multidimensional and deep relationships, which were established over 10 years, rapidly drew back in a process of a couple of months, which was tried to be summarized above. In such an environment, the Turkish Foreign Minister Ahmet Davutoglu paid a critical visit to Damascus on August 9th 2011, in order to deliver Turkey's messages and expectations. The talk, which was carried out between the Foreign Minister Davutoglu and the Syrian leader Bashar Assad, could be a milestone for the Turkish-Syrian relations depending on the steps the Syrian administration will take in the forthcoming days. Although Turkey critically approaches towards the way of squashing the civil commotion, Turkey has served as a “shield” between the West and the Syrian administration since the beginning of the events. Waiting for more rapid and more concrete steps to be taken, and arguing for the increase in the international pressure and for the implementation of sanctions if not so, the West adopted a milder attitude because of the expectation that Turkey could persuade the Assad administration. However, Turkey's being in a “shield” position between the West and Syria would find an end in case the expectations, which were brought up to agenda during the talk between Assad and Davutoglu, are not met. And this would come to mean that more international pressure and sanctions would be implemented on Syria, in the forthcoming period.

During the Davutoglu-Assad talk, the Turkish side mentioned she expected from Syria that her concrete expectations come true in a short term, on a scheduled base. On the statement he made related to the talk, the Foreign Minister Davutoglu stated that, “they shared what should be done for a political reform process in accordance with the demands of people, and that they talked on very concrete issues.” “We hope that steps that would staunch the bleeding will be taken in the forthcoming days,” Davutoglu said, and he mentioned this period as “weeks, even days”. He highlighted that this short period “would be critical both in terms of Turkey and Syria”. Davutoglu briefly defined his expectation as “taking political reform steps that would reflect the Syrian people's will.” And the news, which were published on the press, were delivered to the Syrian side by stating that, “putting an end to the civilian massacre and passing to the multi-party system are the only choice.”

No statement related to the meeting was made by the Syrian authorities. Nevertheless, the short news the Syrian Arab News Agency (SANA) published related to the Davutoglu-Assad meeting, was saying that “in order to preserve the stability and the security of the citizens, the Syrian leader stated that his country would not be tolerant to the 'armed terrorist groups'. In addition to this, the statements also include that, “Syria is insistent and determined in completing the comprehensive reform process she has been implementing, and that in this context they are open to receive aids from friendly and ally countries.”

When looking at the statements of the both sides, it is seen that there is a basic problem of approach. Turkey considers the problem as the “demand of the civilian population for a transition”, and thus she seeks the solution in political reforms. As for Syria, she considers the “armed actions of the terrorists” as the real problem, and she regards the fact that the civilian population takes part in the demonstrations as an exceptional situation. And this designation causes the Assad administration to centralize the military measures on its struggle with the problem, and to the fact that it considers the reform steps as “detail”. What is understood from the statements reflected to SANA is that, “if Turkey wants to share her experience on the reform steps to be taken, that would be a pleasure; but the advices on putting an end to the military measures used during the fight against 'terrorists' would not be taken into consideration.”

The fact that the Syrian regime approaches to the problem in this way, and that the regime tries to solve the problem by strict measures is quite normal from its point of view. Because an authoritarian management mentality prevails in Syria, and a group of political and economic elites having a sectarian connection between each other prevails this structure. This situation puts a limit to the regime's capacity of making reforms. The regime thinks that a reform process, which Turkey and the West expect, would come to mean that their power would find an end in a short term. In addition to this, they believe that they will lose further more of the position they already have, in case they give up on the power, because of the fact that they are composed of a sectarian minority. Therefore, the regime has been “fighting to survive”, and it will continue to squash the demonstrations by force until the end. On the other hand, certain reform steps would continue to be taken in order to reduce the pressure of Turkey, thus of the West. Nevertheless, these would not be at a fulfilling level.

Listing certain steps in order to show what reform means to the Syrian side could be explanatory. Published by SANA, this list explicitly shows that the Syrian and Turkish sides do not mean the same thing by reform: reducing the period of compulsory military service to 3 months; increasing the salaries of the public servants; removing the Supreme State Security Court; granting amnesty to the electricity debit interests; creating an Anti-Corruption Commission; granting amnesty to the college students, conferring citizenship to 32.000 people, who applied for, within the scope of the law in order for the Kurdish originated citizens to have the Syrian Republic citizenship; creating commissions of modernizing information and economy; making the operations of the citizens in the government offices easier; enacting a repentance law for the criminals before May 31st 2011; approving the act related to the general elections; approving the act related to the political parties. It is obvious that most of these reform steps are headed towards winning only a few groups of people in the society. Any transition, which is related to the root of the system, has not been observed. The fact that political parties law was enacted, could be displayed as the most important development, and this does not mean a lot in an environment, where “the leading role of the Ba'ath Party” is safe by the Article 8 of the Constitution. So that, these are such steps that would satisfy neither Turkey nor the Syrian opposition. Most probably, the Syrian administration does not expect a solution coming out of these steps. The regime seems to have come to a certain decision on solving the problem in military ways. The reform steps are such as to be the steps in order to reduce the international and Turkey's pressure, and thus to gain some time. The failure of the Libyan experience, and thinking that international intervention is a remote possibility because of the Russia-China-Iran support, Syria would think that she would put an end to the demonstrations by force within the period of time she gained.

For Turkey, the biggest risk of the Syrian administration's acting like that would be spread of the instability to a long period of time. As long as the problem continues; costs related to diplomacy, security, and economy would increase in terms of Turkey. The relations would be damaged with every passing day, as a result of failure in meeting the expectations. As the relations with the Syrian administration get tense, it would not bring the increase of efficiency on the Syrian people and opponents either. Because above the critical attitude, the opponents expect that the concrete steps are put into practice. Turkey's strong political discourse has increased the level of expectation. Lack of meeting the expectations could lead to a disappointment for Turkey among the Syrian opponents, in other words among the majority of society.

Thursday, August 11, 2011

Suriye Neden Beklentileri Karşılayamaz?: Davutoğlu – Esad Görüşmesinin Şifreleri

Türkiye-Suriye ilişkileri 1999 yılından bu yana kademeli olarak gelişmiş ve son olarak vizelerin kaldırılmasıyla toplumsal, ekonomik bütünleşme yolunda önemli bir adım atılmıştı. Ancak 15 Mart 2011 tarihinde Suriye’ye sıçrayan “Arap Baharı” bu süreci tersine çevirdi. Bunun temel nedeni Türkiye’nin uzun zamandan beri dış politikanın merkezine “meşruiyet ve değer merkezli dış politika” kavramlarını oturtmasından kaynaklanmıştı. Bu yaklaşım Türkiye’nin Ortadoğu’daki değişim dalgasında “demokrasi” taleplerinin yani bölge halklarının yanında yer almasını gerektirmekteydi. Aksi bir tutum söylem ile eylem arasında çelişki yaratarak Türk dış politikasında meşruiyet krizi yaratabilirdi. Ancak reel politikanın gerekleri Türkiye’nin bazı sorunlarda hızlı adım atmasına engel olmuştu. Suriye bu açıdan en çarpıcı örneklerden biri oldu.

Türkiye 2000’ler boyunca Suriye’ye yönelik ABD’nin sertlik yanlısı politikalarına karşılık uzun vadeye yayılmış, iç dinamikler yoluyla sağlanacak bir değişimi savunmuştu. Bu anlamda bazı alanlarda sonuç da alınmıştı. Suriye’nin Batı ile ilişkileri Türkiye sayesinde nispeten düzelmiş, Suriye içindeki reformcu kanat güçlenmişti. Ancak “Arap Baharı” bölgede hızlı ve köklü bir değişim talebini beraberinde getirdi. İşte bu durum Türkiye’nin uzun yıllardır başarmaya çalıştığı ve mesafe kat ettiği Suriye’de değişim sürecini çok kısa bir süreç içinde gerçekleşmesi zorunluluğunu beraberinde getirdi. “Değer merkezli dış politika ve reel politika” ikilemi içinde kalan Türkiye son 10 yılda yakın ilişkiler kurduğu Esad yönetimine karşı eleştirel bir tavır almak durumunda kaldı.

“Rejim bekası” sorunu ile yüzleşen Suriye yönetimi Türkiye’nin sorunu “sivil halkın meşru talepleri” olarak tanımlamasından rahatsızlık duydu. Buna karşılık Türkiye, uzun yıllardır desteklediği Esad yönetimine ilettiği reform telkinlerinin dikkate alınmamasından “hayal kırıklığı” duyduğunu açıkça ifade etti. Türkiye belli bir süre daha “Suriye’den umudunu kesmediğini ve halen reform yapabileceğine olan inancını” dile getirmişti. Ancak Suriye ordusunun Humus, Deyr ez Zor ve özellikle Hama’ya düzenlediği askeri operasyonlar Türkiye’nin umutlarının neredeyse tükenmesine yol açtı. Hama operasyonunun 1982 yılındaki “Hama Katliamını” hatırlatması ve Başbakan Erdoğan’ın daha önce “yeni Hama’lar istemiyoruz” açıklamasını yapmış olması, operasyonun Türkiye açısından bir dönüm noktası olmasına neden oldu. Dışişleri Bakanı Davutoğlu da daha sonraki açıklamalarında “Hama'da başlayan olayların kendilerini derinden etkilediğini, Hama'da yaşanan olayların yönteminin ve zamanlamasının kabul edilmesinin mümkün olmadığını” ifade etti. Türkiye operasyonlar sonrasında, Başbakan Erdoğan’ın ifadesi ile “sabrının sonuna geldi.” Bu sert dış politika söylemi “Suriye’nin olayları şiddet yoluyla bastırmaya devam etmesi durumunda Türkiye’nin hangi yeni dış politika araçlarını hayata geçireceği” sorusunu beraberinde getirmişti.

10 yılı aşkın bir sürede kurulan çok boyutlu ve derin ilişkiler birkaç ay içinde yukarıda özetlenmeye çalışılan süreçte hızla gerilemiştir. İşte böyle bir ortamda Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu Türkiye’nin mesajlarını ve beklentilerini iletmek üzere 9 Ağustos 2011 tarihinde Şam’a kritik bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Dışişleri Bakanı Davutoğlu ve Suriye lideri Beşar Esad arasında gerçekleşen görüşme, önümüzdeki günlerde Suriye yönetiminin atacağı adımlara bağlı olarak Türkiye-Suriye ilişkileri açısından dönüm noktası olabilir. Türkiye her ne kadar halk ayaklanmasının bastırılış şekline eleştirel yaklaşsa da olaylar başladığı tarihten bu yana Batı ile Suriye yönetimi arasında bir “kalkan” vazifesi görmüştür. Daha hızlı ve somut adımların atılmasını bekleyen, atılmaması durumunda uluslararası baskının artmasını ve yaptırımlar uygulanmasını savunan Batı, Türkiye’nin Esad yönetimini ikna edebileceği beklentisi nedeniyle daha yumuşak bir tavır sergilemiştir. Ancak Esad-Davutoğlu görüşmesinde gündeme gelen beklentilerin karşılanmaması durumunda Türkiye’nin Batı ile Suriye arasında kalkan olma durumu sona erecektir. Bu da önümüzdeki dönemde Suriye üzerinde daha fazla uluslararası baskı ve yaptırımlar uygulanması anlamına gelecektir.

Davutoğlu-Esad görüşmesinde Türkiye tarafı kısa vadede Suriye’den somut beklentilerini belli bir takvime bağlı olarak hayata geçirilmesi beklentisini dile getirmiştir. Dışişleri Bakanı Davutoğlu görüşmeye ilişkin yaptığı açıklamada; “halkın talepleri doğrultusunda bir siyasi reform sürecinin yaşanması için yapılması gerekenleri paylaştıklarını ve çok somut konuları konuştuklarını” ifade etmiştir. Davutoğlu, “ümit ederiz ki önümüzdeki günlerde bu akan kanın durmasını sağlayacak adımlar atılır” demiş ve bu dönemi “haftalar hatta günler” olarak ifade etmiştir. Bu kısa dönemin “hem Türkiye hem de Suriye halkı açısından kritik olacağını” vurgulamıştır. Davutoğlu beklentisini kısaca “Suriye halkının iradesini yansıtacak siyasi reform adımlarının atılması” olarak tanımlamıştır. Basında çıkan haberlerde ise “sivil katliamına son verilmesi ve çok partili sistemin tek seçenek olduğu” Suriye tarafına iletilmiştir.

Suriyeli yetkililerden görüşmeye ilişkin bir açıklama yapılmamıştır. Ancak Suriye Resmi Haber Ajansı (SANA)’nın Davutoğlu-Esad görüşmesine ilişkin verdiği kısa haberde “Suriye liderinin istikrar ve vatandaşların güvenliğini korumak için ülkesinin ‘silahlı terör gruplarına’ karşı toleranslı olmayacağı” ifadeleri yer almıştır. Bunun yanı sıra “Suriye’nin uygulamakta olduğu kapsamlı reform sürecini tamamlamada ısrarlı ve kararlı olduğu ve bu bağlamda dost ve kardeş ülkelerden yardım almaya açık oldukları” ifadesi yer almıştır.

Her iki tarafın açıklamalarına bakıldığı zaman temel bir yaklaşım sorunu olduğu görülmektedir. Türkiye sorunu “sivil halkın değişim talebi” olarak görmekte ve dolayısıyla çözümü siyasal reformlarda aramaktadır. Suriye ise sorunun esasını “teröristlerin silahlı eylemleri”, sivil halkın gösteriler içinde yer almasını istisnai bir durum olarak değerlendirmektedir. Bu tespit ise Esad yönetiminin sorunla mücadelesinin merkezine askeri tedbirleri oturtmasını, reform adımlarını “detay” olarak görmesine neden olmaktadır. SANA’ya yansıyan açıklamalardan anlaşılan “Türkiye atılacak reform adımlarında tecrübesini paylaşmak isterse memnuniyet duyulacaktır ancak ‘teröristlerle’ mücadelede kullanılan askeri tedbirlerin sonlandırılması konusundaki telkinler dikkate alınmayacaktır” şeklindedir.

Suriye rejiminin soruna böyle yaklaşması ve sert tedbirlerle çözmeye çalışması kendi mantığı içinde doğaldır. Zira Suriye’de otoriter bir yönetim anlayışı hakimdir ve bu yapıya aralarında mezhepsel bağ bulunan bir grup siyasal ve ekonomik elit hakimdir. Bu durum rejimin reform yapma kapasitesini sınırlamaktadır. Rejim; Batı ve Türkiye’nin beklediği düzeyde bir reform sürecinin kısa vadede iktidarlarının sonlanması anlamına geleceğini düşünmektedir. Bunun yanı sıra mezhepsel bir azınlığa dayanıyor olmaları nedeni ile iktidardan vazgeçmeleri durumunda sahip oldukları konumlardan çok daha fazlasını kaybedeceklerini düşünmektedirler. Bu nedenle rejim bir “ölüm kalım savaşı” vermektedir ve gösterileri güç yolu ile bastırmaya sonuna kadar devam edecektir. Diğer taraftan Türkiye ve dolayısıyla Batı’nın baskısını azaltmak için bazı reform adımları atılmaya devam edecektir. Ancak bunlar tatmin edici düzeyde olmayacaktır.

Suriye tarafının reformdan ne anladığını göstermek açısından atılan bazı adımları sıralamak açıklayıcı olabilir. SANA tarafından verilen bu liste Suriye ve Türkiye tarafının reform ile aynı şeyi kast etmediklerini açıkça göstermektedir: Zorunlu askerlik hizmeti süresinin 3 ay düşürülmesi, devlet memurlarının maaşlarının arttırılması, Devlet Güvenlik Yüksek Mahkemesi’nin kaldırılması, elektrik borcu faizlerine af uygulanması, Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu kurulması, üniversite öğrencilerine af çıkartılması, Kürt kökenli vatandaşların Suriye Cumhuriyeti vatandaşlığına sahip olması amacıyla çıkarılan yasa kapsamında başvuruda bulunan 32.000 kişiye vatandaşlık verilmesi, enformasyon ve ekonomiyi modernize etme komisyonları kurulması, vatandaşların devlet dairelerindeki işlemlerinin kolaylaştırılması, 31 Mayıs 2011 tarihinden önceki suçlar için af yasası çıkarılması, genel seçimlere ilişkin yasama kararının onaylanması, siyasi partilere ilişkin yasama kararının onaylanması. Bu reform adımlarının çoğunun toplumun sınırlı kesimlerini kazanmaya yönelik adımlar olduğu ortadadır. Sistemin özüne ilişkin bir değişim görülmemektedir. En önemli gelişme olarak siyasal partiler kanunun çıkarılmış olması gösterilebilir ki, bu da Anayasa’nın 8. maddesi ile “Baas partisi’nin öncü rolünün” güvence altında olduğu bir ortamda fazla anlam taşımamaktadır. Dolayısıyla ne Türkiye’yi ne de Suriyeli muhalifleri tatmin edecek adımlar değildir. Suriye yönetimi de bu adımların sonuç üretmesini muhtemelen beklemiyordur. Rejim, sorunun askeri yöntemlerle çözülmesi konusunda kesin bir karara varmış gibidir. Reform adımları uluslararası ve Türkiye’nin baskısını azaltılma ve böylece zaman kazanmaya yönelik adımlar niteliğindedir. Libya deneyiminin başarısız olması, Rusya-Çin-İran desteği nedeniyle uluslararası müdahalenin de uzak bir ihtimal olduğunu düşünen Suriye kazandığı zaman zarfında güç yolu ile gösterileri sonlandıracağını düşünecektir.

Suriye yönetiminin bu şekilde davranmasının Türkiye açısından doğuracağı en büyük risk istikrarsızlığın uzun süreye yayılacak olmasıdır. Sorun devam ettikçe Türkiye açısından siyasi, güvenlik ve ekonomik maliyetler artacaktır. Beklentilerin karşılanmaması nedeniyle ilişkiler her geçen gün zarar görecektir. Yönetim ile ilişkilerin gerginleşmesi beraberinde Suriye halkı ve muhalifler üzerindeki etkinliğinin artmasını da getirmeyecektir. Zira muhaliflerin beklentisi eleştirel tutumun ötesinde somut adımların hayata geçirilmesi yönündedir. Türkiye’nin sert diplomatik söylemi beklenti seviyesini artırmıştır. Beklentilerin karşılanamaması Suriyeli muhalifler yani halkın çoğunluğu arasında Türkiye’ye karşı bir hayal kırıklığının doğmasına neden olabilir.

Friday, August 05, 2011

Towards a Sectarian War in Syria?

The operation, which was carried out by the Syrian army on July 31st in Hama, brought the questions “why now” and “why Hama” to agenda. The first possibility about timing is the fact that it is related to the month of Ramadan. As there is no any organized opposition in Syria, the only place where people could come together and talk to each other are mosques. The mosques offer people the possibility of organizing, and enable them to be mobilized by adding an emotional dimension to the event. As throughout the Middle East, in Syria as well, the civil commotions mostly take place on Fridays. The crowd of people, who come together only during the Friday prayer, will have the opportunity of organizing anti-regime demonstrations during the month of Ramadan. This detection may have directed the Syrian administration to weaken the protest movement, right before the month of Ramadan.

As for the answer of the “Why Hama?” question; it is related to the sectarian conflicts, which create a part of the protest in Syria. Since the date, when Syria gained her independence, the Muslim Brotherhood has been one of the major actors in the Syrian political life. The pressures on the Muslim Brotherhood have become intense after the Ba'ath Party's coming into power in 1963, and they have had a problematic relationship with the Ba'ath administration, which they define as the “apostate regime”. The society of Muslim Brotherhood made an attempt to make an armed revolution in Hama in 1964, which is the following year of Ba'ath's coming into power. However, this attempt was squashed by the administration. The Muslim Brotherhood, which was reorganized, continued their struggle during 1970's. During these years, the Nusayri (Arab Alawite) originated soldiers, who worked in security units, were assassinated. Upon the fact that the Muslim Brotherhood seized a military guardhouse in the province of Hama in 1982, the administration responded in a harsh way and the bloody events known as the “Hama massacre” took place. As the regime, which sent the army to the province, killed about 30.000 people, most of whom were the members of the Muslim Brotherhood; the organization fell from power to a large extent. Therefore, historically, the province of Hama has become the epicenter of the Sunni majority reaction against the regime that is under the control of the Nusayris (Arab Alawites). For the very reason, after the most recent Hama operation, “the Alawite elites in the leadership of the Assad family launched the sectarian war against the Sunnis, and the province of Hama was one of the largest Sunni fortresses,” stated the leadership of Muslim Brotherhood, which is in exile.

The sectarian dimension is one of the important factors of the civil commotion, which took place in Syria. Neverthless, of course, it is not the only and the most important factor. Looking at the protester groups, it is seen that, seculars, liberals, the Arab tribes and even people from the minority groups such as; Nusayri, Druze, and Christians are also found in these groups. Therefore, it is possible to state that the regime has lost its legitimacy in many various sectarian, social, and economic groups. However, the sectarian dimension, especially the Sunni-Nusayri conflict is one of the major factors. The Syrian administration may be trying to reduce the civil commotion to only the sectarian level, by attacking to the provinces such as Hama, Deir ez Zor, Daraa, where the Sunni nature dominates. It does not come to mean that a nonexistent sectarian conflict was created. However, the regime may be trying to provoke an existing conflict. Because, in the current situation, the Assad regime could think that it could rebuild its lost legitimacy over security and force by creating a sectarian conflict. The fact that the problem is reduced to “Sunni majority's effort to take control of the power”, would prevent getting the support of other social parts, which hesitates the “Sunni Arab dominance”; and also it would prevent the civil commotion's spreading all over the country and the social segments. Thus, it would be able to achieve winning the groups such as liberals, seculars, and the minorities, who support the revolution movement, over.

In the future of the Syrian regime, the attitude of the middle and upper class in Damascus and Aleppo would be one of the determinants. Neither in Damascus nor in Aleppo, which are the largest cities of the country, any protest demonstration that could threat the regime has not been carried out yet. Roughly, it could have two possible reasons: The first reason is the fact that the Assad regime's legitimacy is relatively stronger among the urbanized, educated, secular middle and upper class. And the second is that the security controls are extremely high in these cities. The news, which claim that the military and the other security units make their presence felt in these cities more than ever, increase this possibility. Until a movement takes place in these two cities, the change of regime does not seem to be possible. Therefore, the attitude of the Sunni Arab upper class, which is in search of stability, and which has a relationship based on self-interest with the regime, is of great importance. If this segment of society starts to believe instability lies on regime's keeping on being in power rather than its breakdown, their attitudes could change.

One of the factors enabling Syria to behave freely is the fact that an international intervention in Syria is a very low possibility because of several reasons. First of all, almost all of the Syrian people and the opponents are against the international intervention. “The explicit refusal of the external military intervention” article takes place in all of the final declarations, which were published during the Syrian opponent conferences held in Turkey. It is believed that the international intervention will drag the country to a more severe chaos environment. In this sense, the Libyan intervention sets a negative example for the Syrians. In addition to this, the international community has severe hesitations related to the intervention. The Secretary General of NATO Anders Fogh Rasmussen indicated that they carried out an operation based on the UN's open protection in Libya, that they received the support of the countries in the region, and that these two conditions were not created in Syria. Difficulties have been gone through even on issuing a denouncement decision on Syria in the UN Security Council. Although Russia and China criticize the Syrian administration because of its actions in Hama, they are not even open up to the denouncement decision with the concern of the possibility that it could lead to an international intervention. The chance of success of a military operation, which is not based on the UN's protection, is known to be weak. In fact, it can be said that the method the Syrian regime resorted to while squashing the civil commotions, and the level that the events attained are not different from the Libya example, and in this sense it can be said that the conditions of the intervention were created. Nevertheless, the factor forcing Rasmussen to make such a statement is related to the political facts. Considering the assessments such as; the consequences of the intervention in Syria would have severe influences on the region, the chance of success of the intervention is weak, the post-Assad period cannot be estimated and that they cannot see a substitute strong, organized opposition; the intervention is not leaned toward. For the very reason, the Secretary of State for Foreign and Commonwealth Affairs William Hague indicates that, We should concentrate on alternative ways in order to affect the Assad regime and to repair the situation in Syria.” Therefore, the only choice for the West to follow is to increase the international pressure on the regime, and to try to improve the profile of the opposition. In this direction, the European Union expands the sanctions towards the Assad government. Related to the military operations in Hama, the assets of 5 authorities in the EU were frozen, and ban on leaving the country was introduced. However, it is obvious that these steps do not mean a lot for the Assad administration, which has encountered problem of the survival of the regime. Thus, having a result in a short-term is not possible. It's only a sign pointing out that the sanctions will gradually get tougher.

The Syrian administration, which think that it will not have difficulty because of the listed factors, would continue to squash the demonstrations with force. The reform steps, which are possible to create solutions before the demonstrations take place and the administration resorts to arms against its own people, would not create any solution as from this point. Therefore, in the following process, the spread of the instability in Syria to a long process could be expected. The following stage may be the Syrian civil commotion's attaining to an armed level. And this would come to mean that a further bloody process will start in Syria, which has been dragged almost into a sectarian war. Although it has not been confirmed yet, in northern Syria, in a region that is close to the Turkish border, the presence of an armed settlement under the name of “Free Syrian Army”, which was created by certain officers escaping from the army, is mentioned. As a result of the increasing number of escapes from the army, the opposition's increasingly being more organized with every passing day, and the external support to the armed and political opposition groups, Syria may go through a long process with the prevalence of instability in the country.

Wednesday, August 03, 2011

Suriye’de Mezhepsel Savaşa Doğru mu?

Suriye ordusunun 31 Temmuz tarihinde Hama kentinde gerçekleştirdiği operasyon neden şimdi ve neden Hama sorularını gündeme getirmiştir. Zamanlama ile ilgili olarak ilk olasılık Ramazan ayı ile bağlantılı olduğudur. Suriye’de organize bir muhalefet olmadığı için halkın bir araya gelip konuşabildiği tek mekan camilerdir. Camiler halka örgütlenme imkanı sunmakta ve olaya duygusal bir boyut katarak seferber olmalarına imkan tanımaktadır. Ortadoğu’nun genelinde olduğu üzere Suriye’de de halk gösterileri en yoğun olarak Cuma günleri yaşanmaktadır. Sadece Cuma namazında bir araya gelen kitleler Ramazan ayı boyunca toplanarak rejim karşıtı gösteriler düzenleme imkanına sahip olacaktır. Bu tespit Suriye yönetimini Ramazan ayı öncesinde isyan hareketinin gücünü kırmaya yönlendirmiş olabilir.

Neden Hama sorusunun cevabı ise Suriye’deki isyanın bir boyutunu oluşturan mezhepsel çatışmalarla ilgilidir. Suriye’nin bağımsızlığını kazandığı tarihten itibaren Müslüman Kardeşler örgütü Suriye siyasal yaşamında önemli aktörlerden biri olmuştur. 1963 yılında Baas’ın iktidara gelmesi ile beraber örgüt üzerindeki baskılar yoğunlaşmış ve “mürtet (dininden dönen) rejim” olarak tanımladığı Baas yönetimi ile sorunlu bir ilişki içinde olmuştur. Müslüman Kardeşler örgütü, Baas’ın iktidara geldiği tarihten bir yıl sonra 1964 yılında Hama şehrinde silahlı bir devrim girişiminde bulunmuştur. Ancak bu girişim yönetim tarafından bastırılmıştır. Yeniden örgütlenen Müslüman Kardeşler, 1970’ler boyunca mücadelesine devam etmiştir. Bu yıllarda güvenlik birimlerinde görev yapan Arap Alevi kökenli askerlere suikastlar düzenlemiştir. 1982 yılında örgütün Hama şehrinde bir askeri karakolu ele geçirmesini takiben yönetimin yanıtı sert olmuş ve “Hama Katliamı” olarak bilinen kanlı olaylar yaşanmıştır. Şehre orduyu sokan rejimin 30.000 civarında çoğu Müslüman Kardeş üyesi kişiyi öldürmesiyle örgüt gücünü büyük ölçüde kaybetmiştir. Dolayısıyla Hama şehri tarihsel olarak Arap Alevilerin kontrolündeki rejime duyulan Sünni çoğunluk tepkisinin merkez üssü olmuştur. Son Hama operasyonundan sonra sürgündeki Müslüman Kardeşler örgütü tam da bu nedenle, “Esad ailesi liderliğindeki Alevi seçkinlerin, Sünniler’e karşı mezhep savaşı başlattığını, Hama’nın da en büyük Sünni kalelerinden biri olduğunu” ifade etmiştir.

Mezhepsel boyut Suriye’de yaşanan halk ayaklanmasının önemli faktörlerinden biridir. Ancak kesinlikle tek ve en önemli faktör değildir. Zaten ayaklanan gruplara bakıldığı zaman laikler, liberaller, Arap aşiretleri ve hatta rejimin destekçisi olduğuna inanılan Arap Alevi, Dürzi, Hıristiyanlar gibi azınlık grupları içinden de insanlar olduğu görülmektedir. Dolayısıyla rejimin çok çeşitli mezhepsel, toplumsal, ekonomik gruplar arasında meşruiyetini yitirdiğini söylemek mümkündür. Ancak mezhepsel boyut, özellikle de Sünni-Arap Alevi çatışması önemli faktörlerden biridir. Suriye yönetimi Hama, Deir ez Zor, Dara gibi Sünni niteliği ağır basan vilayetlere saldırarak isyanı sadece mezhepsel boyuta indirgemeye çalışıyor olabilir. Bu olmayan bir mezhepsel çatışmanın yaratıldığı anlamında değildir. Ancak var olan bir çatışma rejim tarafından körüklenmeye çalışılıyor olabilir. Çünkü Esad rejimi gelinen aşamada ancak mezhep çatışması yaratarak kaybettiği meşruiyeti güvenlik ve güç üzerinden inşa edebileceğini düşünebilir. Sorunun “Sünni çoğunluğun iktidarı ele geçirme çabasına indirgenmesi” “Sünni Arap tahakkümünden” çekinen diğer toplumsal kesimlerin desteğini almaya ve isyanın tüm ülke ve toplumsal katmanlar arasında yaygınlaşmasına engel olacaktır. Böylece devrim hareketine destek veren liberaller, laikler ve azınlıklar gibi grupları kendi safına çekmeyi başarabilecektir.

Suriye rejiminin geleceğinde Şam ve Halepli orta ve üst sınıfın tavrı belirleyici faktörlerden biri olacaktır. Halen ülkenin iki büyük kenti Şam ve Halep’te rejimi sarsacak düzeyde bir protesto gösterisi düzenlenmemiştir. Bunun kabaca iki olası nedeni olabilir. Birincisi, şehirleşmiş, eğitimli, seküler orta ve üst sınıf arasında Esad rejiminin nispeten meşruiyetinin daha sağlam olmasıdır. İkincisi ise rejimin geleceği açısından son derece kritik olan bu şehirlerde kontrolün üst düzeyde olmasıdır. Ordu ve diğer güvenlik birimlerinin hiç olmadığı kadar bu şehirlerde varlığını hissettirdiği yönündeki haberler bu olasılığı güçlendirmektedir. Bu iki şehirde bir hareketlenme yaşanmadan rejimin değişmesi mümkün gözükmemektedir. Bu nedenle istikrar arayan ve rejim ile çıkar ilişkisi içindeki Sünni Arap üst sınıfın tavrı büyük önem taşımaktadır. Bu kesim artık rejimin yıkılmasından ziyade iktidarını sürdürmesinin istikrarı bozacağına inanmaya başlarsa tavırlarında bir değişim olabilecektir.

Suriye’yi bu denli rahat hareket etmesini sağlayan faktörlerden biri, Suriye’ye yönelik bir uluslararası müdahalenin birkaç neden ötürü çok zayıf bir ihtimal olmasıdır. İlk olarak Suriye halkı ve muhaliflerin neredeyse tamamı uluslararası müdahaleye karşı çıkmaktadır. Türkiye’de düzenlenen Suriyeli muhalif toplantılarında yayınlanan sonuç bildirgelerinin tamamında “yabancı askeri müdahalenin açıkça reddi” maddesi yer almıştır. Uluslararası müdahalenin ülkeyi çok daha büyük bir karmaşa ortamına sürükleyeceğine inanılmaktadır. Libya müdahalesi bu anlamda Suriyeliler için olumsuz bir örnek oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra uluslararası toplumun da müdahale konusunda ciddi çekinceleri bulunmaktadır. NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen “Libya'da BM'nin açık himayesine dayanan bir operasyon yaptıklarını, bölge ülkelerinin desteğini aldıklarını, bu iki koşulun Suriye'de oluşmadığını" belirtmiştir. BM Güvenlik Konseyi’nde Suriye hakkında bir kınama kararı çıkartılması konusunda bile zorluklar yaşanmaktadır. Rusya ve Çin, Suriye yönetimini Hama’daki eylemleri nedeniyle eleştirse de bir uluslararası müdahaleye yol açabileceği kaygısıyla kınama kararına dahi sıcak yaklaşmamaktadır. BM’nin himayesine dayanmayan bir askeri operasyonun ise başarı şansının düşük olduğu bilinmektedir. Esasen Suriye rejiminin ayaklanmaları bastırırken kullandığı yöntem ve olayların ulaştığı boyutun Libya örneğinden farklı olmadığı ve bu anlamda müdahalenin koşullarının oluştuğu söylenebilir. Ancak Rasmussen’i böyle bir açıklamaya iten gerekçe politik gerçeklerle ilgilidir. Suriye’ye müdahalenin sonuçlarının bölge için ağır sonuçları olacağı, müdahalenin başarı şansının düşük olması, Esad sonrası dönemim kestirilemiyor ve yerine ikame edebilecekleri güçlü, organize bir muhalefet göremedikleri değerlendirmelerinden yola çıkarak müdahaleye sıcak yaklaşılmamaktadır. Tam da bu nedenle İngiltere Dışişleri Bakanı William Hague “Esad rejimini etkilemek ve Suriye'deki durumu düzeltmek için alternatif yollar üzerine konsantre olmalıyız" demektedir. Bu nedenle Batı’nın izleyeceği tek yol olarak rejim üzerindeki uluslararası baskıyı artırmak ve muhalefetin profilini yükseltmeye çalışmak kalmaktadır. Bu doğrultuda Avrupa Birliği Esad hükümetine yönelik yaptırımları genişletmektedir. Hama’daki askeri operasyonlarıyla bağlantılı 5 yetkilinin AB’deki malvarlıkları dondurulmuş ve seyahat yasağı getirilmiştir. Ancak bu adımların rejim bekası sorunu ile karşı karşıya kalan Esad yönetimi açısından çok anlam ifade etmediği açıktır. Dolayısıyla kısa vadede sonuç vermesi mümkün değildir. Ancak kademeli olarak yaptırımların sertleşeceğinin bir işaretidir.

Sıralanan faktörler nedeniyle elinin rahat olduğunu düşünen Suriye yönetimi gösterileri güç yolu ile bastırmaya devam edecektir. Gösteriler henüz başlamadan ve yönetim kendi halkına karşı silah kullanmadan önce sonuç üretmesi muhtemel reform adımları ise bu noktadan itibaren sonuç üretemeyecektir. Dolayısıyla bundan sonraki süreçte Suriye’deki istikrarsızlığın uzun bir sürece yayılması beklenebilir. Bir sonraki aşama ise Suriye’deki halk hareketinin silahlı bir boyut kazanması olabilir. Bu da neredeyse bir mezhep savaşının içine sürüklenmiş Suriye’de çok daha kanlı bir sürecin başlaması anlamına gelecektir. Henüz doğrulanmamakla birlikte kuzey Suriye’de Türkiye sınırına yakın bir bölgede “Özgür Suriye Ordusu” adı altında ordudan kaçan bazı subayların kurduğu silahlı bir yapılanmanın varlığından bahsedilmektedir. Ordudan kopuşların artması, muhalefetin her geçen gün daha organize olması ve silahlı ve siyasi muhalif gruplara dış destek verilmesi sonucunda Suriye’de istikrarsızlığın hakim olduğu uzun bir süreç yaşanabilir.

Wednesday, July 20, 2011

Suriye İçin İstanbul Buluşması

Suriyeli muhalifler daha önce İstanbul ve Antalya’da düzenledikleri Esad yönetimi karşıtı konferanslarının sonuncusunu yine İstanbul’da düzenlemiştir. 16-17 Temmuz 2011 tarihlerinde 350 civarında Suriyeli muhalifin katılımıyla “Suriye İçin İstanbul Buluşması” adı altında düzenlenen konferansta, Suriye’deki Beşar Esad yönetimiyle mücadeleye nasıl devam edileceği masaya yatırılmıştır. Konferansın sonucunda bir bildirge yayınlanmış, 25 üyeli bir konsey ve 11 üyeli bir komite kurulması kararlaştırılmıştır. Konsey’in yeni bir konferansın organize edilmesi için çalışacağı ve diğer muhalif gruplara ulaşmak üzere çalışmalar yürüteceği açıklanmıştır. Ayrıca Konsey’in Esad yönetiminin yıkılması durumunda geçiş döneminin yönetimini üstlenmesi beklentisi de dile getirilmiştir.

Konferansa katılanlar arasında; Suriye İslam Alimleri Birliği Başkanı Şeyh Muhammed el Sabuni, Ahmet Ramazan, Suriye Müslüman Kardeşler eski Genel Sekreteri Sadrettin el Bayanuni, içerdeki muhalefetin önde gelen isimlerinden Suriye İnsan Hakları eski Genel Sekreteri ve Ulusal Kurtuluş Konferansı Başkanı Heysam el Malih, Suriye İnsan Hakları Örgütü Başkanı Velid Saffur, Şam Deklerasyonu Genel Sekreteri Enes Abdullah, ABD’de yaşayan Suriyeli İnsan Hakları Eylemcisi Rıdvan Ziyadeh, Kürt temsilcilerden Muhammed Raşit, Suriyeli alimlerden Halid Kendu, ayaklanma hareketine önderlik edenlerden Hamalı Şeyh Adnan el Arur ve Şeyh Abdurrahman Dımaşk, Suriye Hukukçular Birliği Başkanı Yasin Mahili gibi içerde ve dışarıdaki muhalefetin önde gelen isimleri yer almıştır. Genel olarak Konferans’a laiklik yanlısı hareketler, İslamcı gruplar, Arap aşiret liderleri, Kürtler, İnsan Hakları Örgütleri, gençler gibi farklı muhalif hareketlerin temsilcileri katılmıştır.

Suriyeli muhalifler son aylarda Türkiye’de düzenledikleri toplantılar dizisi ile daha örgütlü ve birlikte hareket etme konusunda çaba sarf etmektedir. Ancak bu toplantıda da makro hedeflere yönelik ortak hareket stratejilerinin belirlenmesinden ziyade grup çıkarlarının ön plana çıkmış olması Konferansın başarısını gölgelemiştir. Kürt gruplar ve aşiret liderlerinin etnik, mahalli talepler gündeme getirmeleri diğer muhalif gruplarla aralarında sorun yaşanmasına neden olmuştur. Görüş farklılıkları; güçlü, meşruiyeti olan bir Komitenin seçilmesine engel olmuştur. 25 üyeli Konsey ve 11 kişilik Komite güçlü siyasi kişiler arasından seçilememiştir. Bu da başarı şansı az olan zayıf bir Konsey’in oluşmasına neden olmuştur.

Konferansın başarısını gölgeleyen bir diğer unsur İstanbul Konferansına paralel olarak aynı gün içinde Şam’da düzenlenmesi planlanan Konferans’ın Suriye yönetiminin engellemesi nedeniyle gerçekleştirilememesi olmuştur. Suriyeli güvenlik güçleri Şam’daki Konferansa 14 kişinin ölümü ile sonuçlanan bir müdahale gerçekleştirmiştir. İçerdeki ve dışarıdaki muhaliflerin Şam ve İstanbul’da paralel bir Konferans düzenlemeyi başarmaları en geniş tabanlı muhalif hareketinin hayata geçirilmesi anlamını taşıyacaktı. Bu da şimdiye kadarki meşruiyeti en güçlü hareket olacaktı. Şam’daki Konferansın düzenlenememesi bu görüntüyü engellemiş ayrıca İstanbul’daki Konferansın başarısını da olumsuz etkilemiştir. Dışarıdaki muhalefet ile içerdeki muhalefet arasında kurulması planlanan bağ kurulamamış, muhalif hareketin esas gücü olan Şam ayağı zayıf kalmıştır. Ayrıca Esad yönetimi karşısında sergilenmek istenen geniş tabanlı muhalefet fotoğrafı ortaya konamamıştır.

İstanbul Konferansında görüş farklılıkları nedeniyle bir araya gelinememesi bundan sonraki süreçte muhalif grupların ortak Konferans düzenlemekten ziyade her bir grubun kendi başına Konferanslar düzenlenmesine neden olabilir. Konferans hangi gruplar ve kişilerin muhalif hareket içinde etkin şekilde yer aldığını göstermesi, şimdiye kadar fikirlerini bilmediği grupların birbirini anlaması ve tanımasını sağlaması açısından faydalı olmuştur. Ancak esas amaç olan dağınık haldeki muhalefetin birlikte hareket etmesi yönündeki beklentiler açısından istenen amaca ulaşılamamıştır.

Konferansta muhalif gruplar arasındaki görüş ayrılıklarını azaltmak yönünde çaba gösterilmiştir. Bu çerçevede ortak bir cephe oluşturulmaya çalışılmıştır. Tüm grupların üzerinde mutabık kaldıkları konu, “demokratik ve sivil bir devlet hedefi” olmuştur. Ayrıca siyasi mahkumlar serbest bırakılıncaya ve Suriye sokaklarındaki askeri birlikler çekilinceye kadar rejimle diyalogun reddedilmesi konusunda da görüş birliği sağlanmıştır. Toplantıda görüş ayrılığı yaşayan başlıca gruplar Arap aşiretleri ve Kürt gruplar olmuştur. Bazı aşiret liderleri kendilerine yeterince önem verilmediğinden yakınmış, Kürt gruplar da Kürtlerin haklarının tanınmaması üzerine konferanstan çekilmiştir.

Suriyeli muhalif grupların İstanbul toplantısı, Türkiye'nin ev sahipliği yaptığı Libya Temas Grubu’nun İstanbul'da düzenlenen toplantısından bir gün sonra gerçekleşmiştir. Türkiye ve ABD Dışişleri Bakanları’nı toplantının ardından düzenlediği ortak basın toplantısında Suriye’ye yönelik de mesajlar vermiştir. ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Suriyeli muhaliflerin toplantısına ilişkin olarak “Suriye’deki muhalefeti halk yapıyor, ABD yapmıyor. Suriye’nin geleceği Suriye halkına bağlıdır ama muhalefetin bir araya gelme çabası da siyasi reformun çok önemli bir parçasıdır. Muhalefet oluşturmaya çalışıyorlar ve hükümetle barış içinde olacakları bir gelecek kurmaya çalışıyorlar.” ifadelerini kullanmıştır. Bu ifadelerden ABD’nin Suriyeli muhaliflerle doğrudan temas halinde gözükmeme çabası içinde olduğu görülmektedir. ABD’nin Suriye’deki değişim hareketine müdahalesi doğrudan sürece müdahil olmaktan ziyade iç dinamiklerin desteklenmesi yoluyla olmaktadır. Bu da Türkiye üzerinden yürütülmeye çalışılmaktadır. Aynı basın toplantısında açıklama yapan Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu da, “Suriye’de halkın taleplerini göz önüne alan bir reform sürecini gerekli gördüklerini” açıklamış ve “Suriye reformları bir an önce başlatmasını gerektiğini ve sivillere karşı aşırı güç kullanmaktan kaçınılması” telkininde bulunarak Türkiye’nin Esad yönetimine karşı eleştirel yaklaşımını sürdürmüştür. Davutoğlu’nun ifadelerinde en dikkat çekici noktalardan biri “Suriye’de muhalefetin gelişebilmesinin gerekliliği” olmuştur. Bu ifade Esad yönetiminden son aylarda rahatsızlığını açıkça dile getiren Ankara’nın bundan sonraki süreçte beklentilerinin karşılanmaması durumunda muhalefetin profilinin artırma çabası içinde olacağının işaretidir.

“Suriye için İstanbul Buluşması” Konferansı’nın ardından yayınlanan sonuç bildirgesi şu şekildedir [1]:

1. Suriye halkı bütün dünya halkları gibi özgür ve onurlu yaşamayı hak etmektedir.

2. Suriye’de akan kan bir an önce durdurulmalı, işkence ve keyfi tutuklamalara derhal son verilmelidir.

3. Dünya basının Suriye’ye girmesi sağlanmalı ve Suriye halkının basın özgürlüğü için bilişim ve iletişim kanallarının önündeki tüm engeller kaldırılmalıdır.

4. Tüm dünyanın tabii yönelimi olan ve uygulaması yolunda da hemen her yerde önemli adımların atıldığı düşünce hürriyeti, gösteri yapma hürriyeti gibi haklar ve özgürlükler konusunda gerekli düzenlemeler yapılmalı, dayatmacı ve baskıcı anlayışlar terk edilmelidir.

5. Siyasi yasaklar kaldırılmalı ve tutuklular serbest bırakılmalıdır.

6. Ortadoğu ve tüm dünya yeni küresel gelişmelerle ilerlerken kan ve zulümle bir düzenin devam ettirilemeyeceğinin farkına varılmalıdır.

7. Etnik, dini, mezhebi, bölgesel bütün ayrımcılıklara karşı olunmalı, bütün toplum kesimlerine eşit mesafede davranılmalıdır.

8. Yukarıda zikredilen isteklerin derhal yerine getirilmemesi ya da oyalanma taktiğiyle geçiştirilmesi, hem Beşar Esad için hem de Suriye için olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Derhal kan akıtmaya son verilmeli. Toplu ve keyfi tutuklamalar sonlandırılmalıdır. Halka korku yayarak sonuç alınamayacağının farkına varılmalıdır.

9. Tek parti egemenliğinden kurtulup siyasal eşitliğe ve yarışmaya yer veren çok partili sisteme geçilmelidir. Hemen seçime gidilmelidir. Dünyanın medeni devletleri gibi herkesin onayıyla yeni bir anayasa yapılmalıdır.

10. Biz, Suriye halkı olarak meşru ve insani haklarımızı sivil ve demokratik eylemlerle talep etmeye devam edeceğiz. Suriye’ye karşı dış müdahalelere, bölünmeye yol açacak girişimlere ve silahlanmaya karşıyız.

11. Vakit daralıyor, ancak olumsuz gidişatı tersine çevirme imkan ve kabiliyeti vardır. Bu toplantı neticesinde, bizler İstanbul’dan tüm dünyaya yukarıdakileri büyük bir inanç ve kararlılıkla duyurmak istiyoruz: Suriye bir yol ayırımına gelmiştir; ya hukukun işlediği, özgür, müreffeh bir dünya devleti olacaktır ya da zulmün, diktatörlüğün, kan ve gözyaşının hüküm sürdüğü bir ülke olarak anılacaktır. Bizler taleplerimizden asla vazgeçmeyeceğiz. Bundan sonra da yaşanacakların sorumluluğunun, şu an sorumluluk makamında olan Esad’a ait olacağını kamuoyuyla bir kez daha paylaşıyoruz.

Konferansta yer alan diğer bir önemli grup Suriye’deki halk ayaklanmasının temel itici gücünü oluşturan bağımsız gençlerdir. “Suriye 17 Nisan Demokratik Değişim Gençliği” isimli bir çatı örgütü altında birleşen gençler Suriye yönetiminden beklentilerini içeren bir bildiri yayınlamıştır. Bu bildiride dile getirilen talepler ise şu şekildedir [2]:

1- Esad rejimi düşürülene kadar barışçıl mücadeleye devam edilmesi ve yabancı askeri müdahaleye karşı konulması.

2 - Yönetimin barışçıl yollarla el değiştirmesi, geçici hükümetin kurulması, polis devletinin anayasa, parlamento ve devlet başkanlığı sistemine dönüştürülmesi.

3 - Çoğulcu, demokratik ve Suriyelilerin gelecek ile ilgili hedeflerini içeren vatandaşlık esasına dayalı bir anayasal devlet kurulması.

4 - Eşitliğe dayanan dini ve ırki hassasiyetleri gözeten Müslüman, Hıristiyan ve diğer kavimlere saygı gösteren bir sistem oluşturulması.

Bu metinlerden anlaşıldığı üzere tüm Suriyeli muhalifler ülkenin Esad sonrasında bir kaos ortamına sürüklenmesinden kaygılanmaktadır. Esad rejiminin yıkılmasını savunmakla beraber bunun kesinlikle iç dinamikler harekete geçirilerek başarılması düşüncesi ağır basmaktadır. Yabancı müdahalenin reddi hem muhalefetin Suriye halkı nezdindeki meşruiyetinin koruma düşüncesinin hem de bu müdahalenin ülkeyi Irak benzeri bir kaos ortamına sürükleyebileceği endişesinin sonucudur. Suriye muhalefetinin ABD ve Batı ile mesafeli gözükmesinin en önemli nedenleri hem bu ülkelere güven duymamaları hem de Suriye halkının gözündeki meşruiyetlerini koruma çabasıdır. Batı ile iletişim Suriye halkının da güvendiği Türkiye üzerinden gerçekleştirilmektedir. Muhtemelen ABD de Suriye muhalefetinin güvenirliğini olumsuz etkilememek için muhalefetle fazla yakın oldukları şeklinde bir görüntü vermek istememektedir.


Dipnotlar:

[1] “Suriye için İstanbul Buluşması” Forumunun Sonuç Bildirisi Açıklandı, İHH İnsani Yardım Vakfı İnternet Sitesi, Haber için bkz.: https://www.ihh.org.tr/suriye-icin-istanbul-bulusmasi-forumunun-sonuc-bildirisi-aciklandi/

[2] Suriye'de Değişim Gençliği Taleplerini Sıraladı”, HaberPan Haber Sitesi, Haber için bkz.: http://www.haberpan.com/haber/suriyede-degisim-gencligi-taleplerini-siraladi.