Bugünlerde diplomatik trafik açısından Ankara’da yoğun günler yaşanmaktadır. 13 Temmuz 2004 günü Suriye Başbakanı Muhammed Naci Otri ve İsrail Başbakan Yardımcısı Ehud Olmert resmi görüşmeler yapmak üzere Ankara’ya geldiler. Bu arada basında yoğun biçimde yer almamakla birlikte Türk-İran Güvenlik Komitesi toplantısı da Ankara’da devam etmektedir. Ayrıca önümüzdeki hafta İran İçişleri Bakan Yardımcısı Ali Afger Ahmedi başkanlığındaki bir heyet de Ankara’ya gelecektir. Birbirleriyle sorunlu Orta Doğu’nun üç ülkesinin üst düzey yöneticilerinin bölgede kendileri açısından büyük önem taşıyan Türkiye’ye düzenledikleri bu ziyaretlerin birbirlerine çok yakın zaman dilimleri içerisinde gerçekleşmesinin yanında son dönemde ortaya çıkan bazı gelişmeleri takiben yapılıyor olması ziyaretlerin önemini bir kat daha artırmaktadır. Öncelikle Türkiye-İsrail ilişkileri bir ittifak içerisinde devam etmesine rağmen son dönemde gergin bir seyir izlemektedir. İsrail’in, radikal Filistinli gruplara yönelik uyguladığı suikast eylemleri, son Refah mülteci kampı operasyonu Başbakan Tayyip Erdoğan tarafından ciddi şekilde eleştirilmiş hatta İsrail’in politikaları “devlet terör”ü olarak tanımlanmıştı. Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Suriye Başbakanı ile görüşürken İsrail Başbakan Yardımcısı’na randevu vermemesi İsrail’in son dönem politikalarından duyulan rahatsızlığın bir ifadesi olarak da acaba yorumlanabilir mi? Aradaki gerginliğin esas nedeninin İsrail’in Kuzey Irak’ta yürüttüğü iddia edilen faaliyetlere ilişkin haberler ve bilgiler olduğu bilinmektedir. İkinci önemli konu geçtiğimiz hafta içerisinde Suriye Devlet Başkanı Esad’ın İran’a gerçekleştirdiği ziyaret olmuştur. (Bkz.-Orta Doğu Günlük Değerlendirme-6 Temmuz 2004) Bu ziyaret sırasında da iki ülke arasında özellikle İsrail’in Kuzey Irak’taki faaliyetlerine ilişkin görüşmeler yapılmış ve bu durumun iki ülke güvenliğine tehlike oluşturduğu vurgulanmıştı. Bu ziyareti takiben iki ülkeden üst düzey yetkililerin Türkiye’ye gelmesi bölgede kendi ortak politika arayışlarına Türkiye’yi de dahil etme çabası olarak yorumlanabilir.
Suriye ile yapılan görüşmelerde ekonomik konular ön plana çıkmıştır. Suriye Başbakanı Otri, görüşmeler sonrası yaptığı açıklamada son dönemde ekonomik ilişkilerde büyük ilerlemeler sağlandığını ve bunun siyasal alana daha fazla yansıması yönündeki isteğini dile getirmiştir. Görüşmelerde İsrail-Filistin meselesi, Irak, Orta Doğu’da reform konuları ele alınmıştır. 1998 yılında terör konusunda iki ülke arasında sağlanan işbirliği sonrasında gelişmeye başlayan ilişkiler, Irak Savaşı’yla beraber yeni bir boyut daha kazanmış, Irak’a ilişkin ortak kaygılar iki ülkeyi birbirine daha da yakınlaştırmıştır. İsrail’in Kuzey Irak’taki faaliyetlerine ilişkin iddialar farklı açılardan da olsa iki ülkeyi rahatsız etmekte ve ortak politika arayışına itmektedir. Türkiye, İsrail’in Kuzey Irak’ta Kürtleri desteklemesinden son derece rahatsız olurken Suriye bununla beraber, İsrail’in bölgede toprak alımıyla nüfuz alanını genişletmesinden ve bölgede Suriye ve İran’a karşı istihbarat faaliyetlerini yoğunlaştırmasından rahatsızlık duymaktadır. Bölgede kendisi için en önemli tehdit olarak gördüğü İsrail’in hemen yanı başında faaliyetlerde bulunması ve etkinlik kazanması Suriye’yi oldukça rahatsız etmektedir. Suriye’nin temel kaygısı Kürtlerin desteklenmesinden çok bölgede İsrail’in güç kazanmasıdır. Aynı kaygıların İran için de geçerli olduğunu söyleyebiliriz. Yani İsrail’in Kuzey Irak’taki faaliyetleri her üç ülkeyi rahatsız ettiği gibi bu ülkeleri de birbirlerine daha çok yakınlaştırmaktadır.
Sonuç olarak; Irak Savaşı sonrasında, ABD’yle sorun yaşayan İran ve Suriye zor bir konuma girmiştir. İsrail’le de sorunlu olan bu ülkeler, bölgede yalnızlık içerisine düştükleri bir gerçektir. Bu koşullar, eskiden beri iyi ilişkilere sahip olan bu iki ülkeyi Irak bağlamında ortak politika arayışına daha fazla itmiştir. Bu noktada Türkiye büyük önem arz etmektedir. Bu iki ülke ittifak sistemleri içerisine kaçınılmaz olarak Türkiye’yi çekmeye çalışmaktadırlar. Türkiye’nin bu sürece dahil edilmesinin uygun koşulları da bulunmaktadır. Irak’a ilişkin kaygılar bu üç ülkeyi yakınlaştırmaktadır. Ancak burada önemli olan konu; ABD’yle ve İsrail’le yakın ilişkileri bulunan Türkiye’nin bu ittifak içerisinde etkin rol oynayıp oynamayacağıdır. Belirleyici olacak faktör ise, İsrail’in Kuzey Irak bağlamında bundan sonra uygulayacağı politikalar olacaktır. İsrail Türkiye’nin kaygılarını dikkate alırsa acaba Türkiye bu ittifak sistemi içerisinde ne dereceye kadar yer alacaktır, İran ve Suriye’yle yakın ilişkiler sürdürülürse İsrail’le Türkiye’nin ilişkileri nasıl bir boyut kazanacaktır? Bu sorular öncelikli olarak ve uzun zaman zihinleri kurcalayacak sorular olarak görülmektedir. Ayrıca İsrail Türkiye’yi Kuzey Irak’ta rahatsız eden faaliyetlerine devam ederse, İran ve Suriye’nin dışında da Türkiye’nin bölgede daha fazla taraftar bulma arayışı içerisine gireceği de söylenebilir.
Suriye ile yapılan görüşmelerde ekonomik konular ön plana çıkmıştır. Suriye Başbakanı Otri, görüşmeler sonrası yaptığı açıklamada son dönemde ekonomik ilişkilerde büyük ilerlemeler sağlandığını ve bunun siyasal alana daha fazla yansıması yönündeki isteğini dile getirmiştir. Görüşmelerde İsrail-Filistin meselesi, Irak, Orta Doğu’da reform konuları ele alınmıştır. 1998 yılında terör konusunda iki ülke arasında sağlanan işbirliği sonrasında gelişmeye başlayan ilişkiler, Irak Savaşı’yla beraber yeni bir boyut daha kazanmış, Irak’a ilişkin ortak kaygılar iki ülkeyi birbirine daha da yakınlaştırmıştır. İsrail’in Kuzey Irak’taki faaliyetlerine ilişkin iddialar farklı açılardan da olsa iki ülkeyi rahatsız etmekte ve ortak politika arayışına itmektedir. Türkiye, İsrail’in Kuzey Irak’ta Kürtleri desteklemesinden son derece rahatsız olurken Suriye bununla beraber, İsrail’in bölgede toprak alımıyla nüfuz alanını genişletmesinden ve bölgede Suriye ve İran’a karşı istihbarat faaliyetlerini yoğunlaştırmasından rahatsızlık duymaktadır. Bölgede kendisi için en önemli tehdit olarak gördüğü İsrail’in hemen yanı başında faaliyetlerde bulunması ve etkinlik kazanması Suriye’yi oldukça rahatsız etmektedir. Suriye’nin temel kaygısı Kürtlerin desteklenmesinden çok bölgede İsrail’in güç kazanmasıdır. Aynı kaygıların İran için de geçerli olduğunu söyleyebiliriz. Yani İsrail’in Kuzey Irak’taki faaliyetleri her üç ülkeyi rahatsız ettiği gibi bu ülkeleri de birbirlerine daha çok yakınlaştırmaktadır.
Sonuç olarak; Irak Savaşı sonrasında, ABD’yle sorun yaşayan İran ve Suriye zor bir konuma girmiştir. İsrail’le de sorunlu olan bu ülkeler, bölgede yalnızlık içerisine düştükleri bir gerçektir. Bu koşullar, eskiden beri iyi ilişkilere sahip olan bu iki ülkeyi Irak bağlamında ortak politika arayışına daha fazla itmiştir. Bu noktada Türkiye büyük önem arz etmektedir. Bu iki ülke ittifak sistemleri içerisine kaçınılmaz olarak Türkiye’yi çekmeye çalışmaktadırlar. Türkiye’nin bu sürece dahil edilmesinin uygun koşulları da bulunmaktadır. Irak’a ilişkin kaygılar bu üç ülkeyi yakınlaştırmaktadır. Ancak burada önemli olan konu; ABD’yle ve İsrail’le yakın ilişkileri bulunan Türkiye’nin bu ittifak içerisinde etkin rol oynayıp oynamayacağıdır. Belirleyici olacak faktör ise, İsrail’in Kuzey Irak bağlamında bundan sonra uygulayacağı politikalar olacaktır. İsrail Türkiye’nin kaygılarını dikkate alırsa acaba Türkiye bu ittifak sistemi içerisinde ne dereceye kadar yer alacaktır, İran ve Suriye’yle yakın ilişkiler sürdürülürse İsrail’le Türkiye’nin ilişkileri nasıl bir boyut kazanacaktır? Bu sorular öncelikli olarak ve uzun zaman zihinleri kurcalayacak sorular olarak görülmektedir. Ayrıca İsrail Türkiye’yi Kuzey Irak’ta rahatsız eden faaliyetlerine devam ederse, İran ve Suriye’nin dışında da Türkiye’nin bölgede daha fazla taraftar bulma arayışı içerisine gireceği de söylenebilir.
1 comment:
umarım türkiye cumhuriyeti yıllarca izlemiş olduğu dış politikasından vazgeçip bölgede diğer güçlü devlet olan iran'la bir çok konuda ittifak yapıp amerikanın bop projesi yerine türkiye-iran önderliğinde yeni büyük orta projesi için girişimlerde bulunur. iran böyle bir oluşuma dünden razıdır.
Post a Comment