Why can Syria not Meet the Expectations?: Codes of the Talk between Davutoglu and Assad

The Turkish-Syrian relations had gradually developed since 1999, and lastly upon lifting visa requirements, a major step was taken on the way towards social, economic integration. However, the “Arab Spring”, which spread to Syria on March 15th 2011, reversed this process. The main reason was the fact that Turkey had been centralizing the concepts of “legitimacy and values-centered foreign policy” in her foreign policy for a long time. This approach required Turkey to stand by the “democracy” demands, in other words by the local communities, during the wave of transition in the Middle East. A contrary case could lead to a crisis of legitimacy in the Turkish foreign policy by creating a contradiction between the discourse and practice. Nevertheless, the requirements of the real policy prevented Turkey from taking quick steps on certain problems. In this sense, Syria has been one of the most striking examples.

Throughout 2000's, Turkey argued for a transition that would be provided through internal dynamics spread to a long term, in return for the U.S.' hard policies towards Syria. In this sense, results were obtained in certain fields as well. Syria's relations with the West were relatively improved thanks to Turkey, and the reformist wing in Syria got stronger. However, the “Arab Spring” brought about the demand for a rapid and radical change in the region. This very situation brought along the necessity of reducing the process of transition in Syria, which Turkey tried to achieve for years and in which she made great strides, to a quite short process. Being on the horns of a dilemma between the “values-centered foreign policy and the real policy”, Turkey had to adopt a criticizing attitude towards the Assad administration, with which she had established close relationships for the last 10 years.

Facing with a problem of “regime survival”, the Syrian administration felt discomfort because of Turkey's defining the problem as the “legal demands of the civilian population. On the other hand Turkey clearly stated that she got “disappointed” because of the fact that the reform advices she had given to the Assad administration, which Turkey had been standing by for years, were not taken into consideration. Turkey mentioned “her still-continuing hope for Syria and her belief that Syria could still make a reform” for a further length of time. Nevertheless, the military operations the Syrian army carried out in Homs, Deir ez Zor, and especially in Hama caused Turkey to give up almost all her hopes. The fact that the Hama operation reminded the “Hama Massacre” in 1982, and that the Prime Minister Erdogan had made the statement of “we do not want new Hama's” beforehand, caused the operation to be a milestone for Turkey. In the following statements, the Foreign Minister Davutoglu indicated that “the events breaking out in Hama deeply affected them, and that both the method and the timing of the events taking place in Hama were impossible to accept.” As the Prime Minister Erdogan stated as well, after the operations, Turkey “reached the threshold of tolerance”. This strong foreign policy discourse brought along the question of “which new foreign policy tools Turkey will put into practice, in case Syria continues to squash the events by using force.”

The multidimensional and deep relationships, which were established over 10 years, rapidly drew back in a process of a couple of months, which was tried to be summarized above. In such an environment, the Turkish Foreign Minister Ahmet Davutoglu paid a critical visit to Damascus on August 9th 2011, in order to deliver Turkey's messages and expectations. The talk, which was carried out between the Foreign Minister Davutoglu and the Syrian leader Bashar Assad, could be a milestone for the Turkish-Syrian relations depending on the steps the Syrian administration will take in the forthcoming days. Although Turkey critically approaches towards the way of squashing the civil commotion, Turkey has served as a “shield” between the West and the Syrian administration since the beginning of the events. Waiting for more rapid and more concrete steps to be taken, and arguing for the increase in the international pressure and for the implementation of sanctions if not so, the West adopted a milder attitude because of the expectation that Turkey could persuade the Assad administration. However, Turkey's being in a “shield” position between the West and Syria would find an end in case the expectations, which were brought up to agenda during the talk between Assad and Davutoglu, are not met. And this would come to mean that more international pressure and sanctions would be implemented on Syria, in the forthcoming period.

During the Davutoglu-Assad talk, the Turkish side mentioned she expected from Syria that her concrete expectations come true in a short term, on a scheduled base. On the statement he made related to the talk, the Foreign Minister Davutoglu stated that, “they shared what should be done for a political reform process in accordance with the demands of people, and that they talked on very concrete issues.” “We hope that steps that would staunch the bleeding will be taken in the forthcoming days,” Davutoglu said, and he mentioned this period as “weeks, even days”. He highlighted that this short period “would be critical both in terms of Turkey and Syria”. Davutoglu briefly defined his expectation as “taking political reform steps that would reflect the Syrian people's will.” And the news, which were published on the press, were delivered to the Syrian side by stating that, “putting an end to the civilian massacre and passing to the multi-party system are the only choice.”

No statement related to the meeting was made by the Syrian authorities. Nevertheless, the short news the Syrian Arab News Agency (SANA) published related to the Davutoglu-Assad meeting, was saying that “in order to preserve the stability and the security of the citizens, the Syrian leader stated that his country would not be tolerant to the 'armed terrorist groups'. In addition to this, the statements also include that, “Syria is insistent and determined in completing the comprehensive reform process she has been implementing, and that in this context they are open to receive aids from friendly and ally countries.”

When looking at the statements of the both sides, it is seen that there is a basic problem of approach. Turkey considers the problem as the “demand of the civilian population for a transition”, and thus she seeks the solution in political reforms. As for Syria, she considers the “armed actions of the terrorists” as the real problem, and she regards the fact that the civilian population takes part in the demonstrations as an exceptional situation. And this designation causes the Assad administration to centralize the military measures on its struggle with the problem, and to the fact that it considers the reform steps as “detail”. What is understood from the statements reflected to SANA is that, “if Turkey wants to share her experience on the reform steps to be taken, that would be a pleasure; but the advices on putting an end to the military measures used during the fight against 'terrorists' would not be taken into consideration.”

The fact that the Syrian regime approaches to the problem in this way, and that the regime tries to solve the problem by strict measures is quite normal from its point of view. Because an authoritarian management mentality prevails in Syria, and a group of political and economic elites having a sectarian connection between each other prevails this structure. This situation puts a limit to the regime's capacity of making reforms. The regime thinks that a reform process, which Turkey and the West expect, would come to mean that their power would find an end in a short term. In addition to this, they believe that they will lose further more of the position they already have, in case they give up on the power, because of the fact that they are composed of a sectarian minority. Therefore, the regime has been “fighting to survive”, and it will continue to squash the demonstrations by force until the end. On the other hand, certain reform steps would continue to be taken in order to reduce the pressure of Turkey, thus of the West. Nevertheless, these would not be at a fulfilling level.

Listing certain steps in order to show what reform means to the Syrian side could be explanatory. Published by SANA, this list explicitly shows that the Syrian and Turkish sides do not mean the same thing by reform: reducing the period of compulsory military service to 3 months; increasing the salaries of the public servants; removing the Supreme State Security Court; granting amnesty to the electricity debit interests; creating an Anti-Corruption Commission; granting amnesty to the college students, conferring citizenship to 32.000 people, who applied for, within the scope of the law in order for the Kurdish originated citizens to have the Syrian Republic citizenship; creating commissions of modernizing information and economy; making the operations of the citizens in the government offices easier; enacting a repentance law for the criminals before May 31st 2011; approving the act related to the general elections; approving the act related to the political parties. It is obvious that most of these reform steps are headed towards winning only a few groups of people in the society. Any transition, which is related to the root of the system, has not been observed. The fact that political parties law was enacted, could be displayed as the most important development, and this does not mean a lot in an environment, where “the leading role of the Ba'ath Party” is safe by the Article 8 of the Constitution. So that, these are such steps that would satisfy neither Turkey nor the Syrian opposition. Most probably, the Syrian administration does not expect a solution coming out of these steps. The regime seems to have come to a certain decision on solving the problem in military ways. The reform steps are such as to be the steps in order to reduce the international and Turkey's pressure, and thus to gain some time. The failure of the Libyan experience, and thinking that international intervention is a remote possibility because of the Russia-China-Iran support, Syria would think that she would put an end to the demonstrations by force within the period of time she gained.

For Turkey, the biggest risk of the Syrian administration's acting like that would be spread of the instability to a long period of time. As long as the problem continues; costs related to diplomacy, security, and economy would increase in terms of Turkey. The relations would be damaged with every passing day, as a result of failure in meeting the expectations. As the relations with the Syrian administration get tense, it would not bring the increase of efficiency on the Syrian people and opponents either. Because above the critical attitude, the opponents expect that the concrete steps are put into practice. Turkey's strong political discourse has increased the level of expectation. Lack of meeting the expectations could lead to a disappointment for Turkey among the Syrian opponents, in other words among the majority of society.

Suriye Neden Beklentileri Karşılayamaz?: Davutoğlu – Esad Görüşmesinin Şifreleri

Türkiye-Suriye ilişkileri 1999 yılından bu yana kademeli olarak gelişmiş ve son olarak vizelerin kaldırılmasıyla toplumsal, ekonomik bütünleşme yolunda önemli bir adım atılmıştı. Ancak 15 Mart 2011 tarihinde Suriye’ye sıçrayan “Arap Baharı” bu süreci tersine çevirdi. Bunun temel nedeni Türkiye’nin uzun zamandan beri dış politikanın merkezine “meşruiyet ve değer merkezli dış politika” kavramlarını oturtmasından kaynaklanmıştı. Bu yaklaşım Türkiye’nin Ortadoğu’daki değişim dalgasında “demokrasi” taleplerinin yani bölge halklarının yanında yer almasını gerektirmekteydi. Aksi bir tutum söylem ile eylem arasında çelişki yaratarak Türk dış politikasında meşruiyet krizi yaratabilirdi. Ancak reel politikanın gerekleri Türkiye’nin bazı sorunlarda hızlı adım atmasına engel olmuştu. Suriye bu açıdan en çarpıcı örneklerden biri oldu.

Türkiye 2000’ler boyunca Suriye’ye yönelik ABD’nin sertlik yanlısı politikalarına karşılık uzun vadeye yayılmış, iç dinamikler yoluyla sağlanacak bir değişimi savunmuştu. Bu anlamda bazı alanlarda sonuç da alınmıştı. Suriye’nin Batı ile ilişkileri Türkiye sayesinde nispeten düzelmiş, Suriye içindeki reformcu kanat güçlenmişti. Ancak “Arap Baharı” bölgede hızlı ve köklü bir değişim talebini beraberinde getirdi. İşte bu durum Türkiye’nin uzun yıllardır başarmaya çalıştığı ve mesafe kat ettiği Suriye’de değişim sürecini çok kısa bir süreç içinde gerçekleşmesi zorunluluğunu beraberinde getirdi. “Değer merkezli dış politika ve reel politika” ikilemi içinde kalan Türkiye son 10 yılda yakın ilişkiler kurduğu Esad yönetimine karşı eleştirel bir tavır almak durumunda kaldı.

“Rejim bekası” sorunu ile yüzleşen Suriye yönetimi Türkiye’nin sorunu “sivil halkın meşru talepleri” olarak tanımlamasından rahatsızlık duydu. Buna karşılık Türkiye, uzun yıllardır desteklediği Esad yönetimine ilettiği reform telkinlerinin dikkate alınmamasından “hayal kırıklığı” duyduğunu açıkça ifade etti. Türkiye belli bir süre daha “Suriye’den umudunu kesmediğini ve halen reform yapabileceğine olan inancını” dile getirmişti. Ancak Suriye ordusunun Humus, Deyr ez Zor ve özellikle Hama’ya düzenlediği askeri operasyonlar Türkiye’nin umutlarının neredeyse tükenmesine yol açtı. Hama operasyonunun 1982 yılındaki “Hama Katliamını” hatırlatması ve Başbakan Erdoğan’ın daha önce “yeni Hama’lar istemiyoruz” açıklamasını yapmış olması, operasyonun Türkiye açısından bir dönüm noktası olmasına neden oldu. Dışişleri Bakanı Davutoğlu da daha sonraki açıklamalarında “Hama'da başlayan olayların kendilerini derinden etkilediğini, Hama'da yaşanan olayların yönteminin ve zamanlamasının kabul edilmesinin mümkün olmadığını” ifade etti. Türkiye operasyonlar sonrasında, Başbakan Erdoğan’ın ifadesi ile “sabrının sonuna geldi.” Bu sert dış politika söylemi “Suriye’nin olayları şiddet yoluyla bastırmaya devam etmesi durumunda Türkiye’nin hangi yeni dış politika araçlarını hayata geçireceği” sorusunu beraberinde getirmişti.

10 yılı aşkın bir sürede kurulan çok boyutlu ve derin ilişkiler birkaç ay içinde yukarıda özetlenmeye çalışılan süreçte hızla gerilemiştir. İşte böyle bir ortamda Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu Türkiye’nin mesajlarını ve beklentilerini iletmek üzere 9 Ağustos 2011 tarihinde Şam’a kritik bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Dışişleri Bakanı Davutoğlu ve Suriye lideri Beşar Esad arasında gerçekleşen görüşme, önümüzdeki günlerde Suriye yönetiminin atacağı adımlara bağlı olarak Türkiye-Suriye ilişkileri açısından dönüm noktası olabilir. Türkiye her ne kadar halk ayaklanmasının bastırılış şekline eleştirel yaklaşsa da olaylar başladığı tarihten bu yana Batı ile Suriye yönetimi arasında bir “kalkan” vazifesi görmüştür. Daha hızlı ve somut adımların atılmasını bekleyen, atılmaması durumunda uluslararası baskının artmasını ve yaptırımlar uygulanmasını savunan Batı, Türkiye’nin Esad yönetimini ikna edebileceği beklentisi nedeniyle daha yumuşak bir tavır sergilemiştir. Ancak Esad-Davutoğlu görüşmesinde gündeme gelen beklentilerin karşılanmaması durumunda Türkiye’nin Batı ile Suriye arasında kalkan olma durumu sona erecektir. Bu da önümüzdeki dönemde Suriye üzerinde daha fazla uluslararası baskı ve yaptırımlar uygulanması anlamına gelecektir.

Davutoğlu-Esad görüşmesinde Türkiye tarafı kısa vadede Suriye’den somut beklentilerini belli bir takvime bağlı olarak hayata geçirilmesi beklentisini dile getirmiştir. Dışişleri Bakanı Davutoğlu görüşmeye ilişkin yaptığı açıklamada; “halkın talepleri doğrultusunda bir siyasi reform sürecinin yaşanması için yapılması gerekenleri paylaştıklarını ve çok somut konuları konuştuklarını” ifade etmiştir. Davutoğlu, “ümit ederiz ki önümüzdeki günlerde bu akan kanın durmasını sağlayacak adımlar atılır” demiş ve bu dönemi “haftalar hatta günler” olarak ifade etmiştir. Bu kısa dönemin “hem Türkiye hem de Suriye halkı açısından kritik olacağını” vurgulamıştır. Davutoğlu beklentisini kısaca “Suriye halkının iradesini yansıtacak siyasi reform adımlarının atılması” olarak tanımlamıştır. Basında çıkan haberlerde ise “sivil katliamına son verilmesi ve çok partili sistemin tek seçenek olduğu” Suriye tarafına iletilmiştir.

Suriyeli yetkililerden görüşmeye ilişkin bir açıklama yapılmamıştır. Ancak Suriye Resmi Haber Ajansı (SANA)’nın Davutoğlu-Esad görüşmesine ilişkin verdiği kısa haberde “Suriye liderinin istikrar ve vatandaşların güvenliğini korumak için ülkesinin ‘silahlı terör gruplarına’ karşı toleranslı olmayacağı” ifadeleri yer almıştır. Bunun yanı sıra “Suriye’nin uygulamakta olduğu kapsamlı reform sürecini tamamlamada ısrarlı ve kararlı olduğu ve bu bağlamda dost ve kardeş ülkelerden yardım almaya açık oldukları” ifadesi yer almıştır.

Her iki tarafın açıklamalarına bakıldığı zaman temel bir yaklaşım sorunu olduğu görülmektedir. Türkiye sorunu “sivil halkın değişim talebi” olarak görmekte ve dolayısıyla çözümü siyasal reformlarda aramaktadır. Suriye ise sorunun esasını “teröristlerin silahlı eylemleri”, sivil halkın gösteriler içinde yer almasını istisnai bir durum olarak değerlendirmektedir. Bu tespit ise Esad yönetiminin sorunla mücadelesinin merkezine askeri tedbirleri oturtmasını, reform adımlarını “detay” olarak görmesine neden olmaktadır. SANA’ya yansıyan açıklamalardan anlaşılan “Türkiye atılacak reform adımlarında tecrübesini paylaşmak isterse memnuniyet duyulacaktır ancak ‘teröristlerle’ mücadelede kullanılan askeri tedbirlerin sonlandırılması konusundaki telkinler dikkate alınmayacaktır” şeklindedir.

Suriye rejiminin soruna böyle yaklaşması ve sert tedbirlerle çözmeye çalışması kendi mantığı içinde doğaldır. Zira Suriye’de otoriter bir yönetim anlayışı hakimdir ve bu yapıya aralarında mezhepsel bağ bulunan bir grup siyasal ve ekonomik elit hakimdir. Bu durum rejimin reform yapma kapasitesini sınırlamaktadır. Rejim; Batı ve Türkiye’nin beklediği düzeyde bir reform sürecinin kısa vadede iktidarlarının sonlanması anlamına geleceğini düşünmektedir. Bunun yanı sıra mezhepsel bir azınlığa dayanıyor olmaları nedeni ile iktidardan vazgeçmeleri durumunda sahip oldukları konumlardan çok daha fazlasını kaybedeceklerini düşünmektedirler. Bu nedenle rejim bir “ölüm kalım savaşı” vermektedir ve gösterileri güç yolu ile bastırmaya sonuna kadar devam edecektir. Diğer taraftan Türkiye ve dolayısıyla Batı’nın baskısını azaltmak için bazı reform adımları atılmaya devam edecektir. Ancak bunlar tatmin edici düzeyde olmayacaktır.

Suriye tarafının reformdan ne anladığını göstermek açısından atılan bazı adımları sıralamak açıklayıcı olabilir. SANA tarafından verilen bu liste Suriye ve Türkiye tarafının reform ile aynı şeyi kast etmediklerini açıkça göstermektedir: Zorunlu askerlik hizmeti süresinin 3 ay düşürülmesi, devlet memurlarının maaşlarının arttırılması, Devlet Güvenlik Yüksek Mahkemesi’nin kaldırılması, elektrik borcu faizlerine af uygulanması, Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu kurulması, üniversite öğrencilerine af çıkartılması, Kürt kökenli vatandaşların Suriye Cumhuriyeti vatandaşlığına sahip olması amacıyla çıkarılan yasa kapsamında başvuruda bulunan 32.000 kişiye vatandaşlık verilmesi, enformasyon ve ekonomiyi modernize etme komisyonları kurulması, vatandaşların devlet dairelerindeki işlemlerinin kolaylaştırılması, 31 Mayıs 2011 tarihinden önceki suçlar için af yasası çıkarılması, genel seçimlere ilişkin yasama kararının onaylanması, siyasi partilere ilişkin yasama kararının onaylanması. Bu reform adımlarının çoğunun toplumun sınırlı kesimlerini kazanmaya yönelik adımlar olduğu ortadadır. Sistemin özüne ilişkin bir değişim görülmemektedir. En önemli gelişme olarak siyasal partiler kanunun çıkarılmış olması gösterilebilir ki, bu da Anayasa’nın 8. maddesi ile “Baas partisi’nin öncü rolünün” güvence altında olduğu bir ortamda fazla anlam taşımamaktadır. Dolayısıyla ne Türkiye’yi ne de Suriyeli muhalifleri tatmin edecek adımlar değildir. Suriye yönetimi de bu adımların sonuç üretmesini muhtemelen beklemiyordur. Rejim, sorunun askeri yöntemlerle çözülmesi konusunda kesin bir karara varmış gibidir. Reform adımları uluslararası ve Türkiye’nin baskısını azaltılma ve böylece zaman kazanmaya yönelik adımlar niteliğindedir. Libya deneyiminin başarısız olması, Rusya-Çin-İran desteği nedeniyle uluslararası müdahalenin de uzak bir ihtimal olduğunu düşünen Suriye kazandığı zaman zarfında güç yolu ile gösterileri sonlandıracağını düşünecektir.

Suriye yönetiminin bu şekilde davranmasının Türkiye açısından doğuracağı en büyük risk istikrarsızlığın uzun süreye yayılacak olmasıdır. Sorun devam ettikçe Türkiye açısından siyasi, güvenlik ve ekonomik maliyetler artacaktır. Beklentilerin karşılanmaması nedeniyle ilişkiler her geçen gün zarar görecektir. Yönetim ile ilişkilerin gerginleşmesi beraberinde Suriye halkı ve muhalifler üzerindeki etkinliğinin artmasını da getirmeyecektir. Zira muhaliflerin beklentisi eleştirel tutumun ötesinde somut adımların hayata geçirilmesi yönündedir. Türkiye’nin sert diplomatik söylemi beklenti seviyesini artırmıştır. Beklentilerin karşılanamaması Suriyeli muhalifler yani halkın çoğunluğu arasında Türkiye’ye karşı bir hayal kırıklığının doğmasına neden olabilir.

Towards a Sectarian War in Syria?

The operation, which was carried out by the Syrian army on July 31st in Hama, brought the questions “why now” and “why Hama” to agenda. The first possibility about timing is the fact that it is related to the month of Ramadan. As there is no any organized opposition in Syria, the only place where people could come together and talk to each other are mosques. The mosques offer people the possibility of organizing, and enable them to be mobilized by adding an emotional dimension to the event. As throughout the Middle East, in Syria as well, the civil commotions mostly take place on Fridays. The crowd of people, who come together only during the Friday prayer, will have the opportunity of organizing anti-regime demonstrations during the month of Ramadan. This detection may have directed the Syrian administration to weaken the protest movement, right before the month of Ramadan.

As for the answer of the “Why Hama?” question; it is related to the sectarian conflicts, which create a part of the protest in Syria. Since the date, when Syria gained her independence, the Muslim Brotherhood has been one of the major actors in the Syrian political life. The pressures on the Muslim Brotherhood have become intense after the Ba'ath Party's coming into power in 1963, and they have had a problematic relationship with the Ba'ath administration, which they define as the “apostate regime”. The society of Muslim Brotherhood made an attempt to make an armed revolution in Hama in 1964, which is the following year of Ba'ath's coming into power. However, this attempt was squashed by the administration. The Muslim Brotherhood, which was reorganized, continued their struggle during 1970's. During these years, the Nusayri (Arab Alawite) originated soldiers, who worked in security units, were assassinated. Upon the fact that the Muslim Brotherhood seized a military guardhouse in the province of Hama in 1982, the administration responded in a harsh way and the bloody events known as the “Hama massacre” took place. As the regime, which sent the army to the province, killed about 30.000 people, most of whom were the members of the Muslim Brotherhood; the organization fell from power to a large extent. Therefore, historically, the province of Hama has become the epicenter of the Sunni majority reaction against the regime that is under the control of the Nusayris (Arab Alawites). For the very reason, after the most recent Hama operation, “the Alawite elites in the leadership of the Assad family launched the sectarian war against the Sunnis, and the province of Hama was one of the largest Sunni fortresses,” stated the leadership of Muslim Brotherhood, which is in exile.

The sectarian dimension is one of the important factors of the civil commotion, which took place in Syria. Neverthless, of course, it is not the only and the most important factor. Looking at the protester groups, it is seen that, seculars, liberals, the Arab tribes and even people from the minority groups such as; Nusayri, Druze, and Christians are also found in these groups. Therefore, it is possible to state that the regime has lost its legitimacy in many various sectarian, social, and economic groups. However, the sectarian dimension, especially the Sunni-Nusayri conflict is one of the major factors. The Syrian administration may be trying to reduce the civil commotion to only the sectarian level, by attacking to the provinces such as Hama, Deir ez Zor, Daraa, where the Sunni nature dominates. It does not come to mean that a nonexistent sectarian conflict was created. However, the regime may be trying to provoke an existing conflict. Because, in the current situation, the Assad regime could think that it could rebuild its lost legitimacy over security and force by creating a sectarian conflict. The fact that the problem is reduced to “Sunni majority's effort to take control of the power”, would prevent getting the support of other social parts, which hesitates the “Sunni Arab dominance”; and also it would prevent the civil commotion's spreading all over the country and the social segments. Thus, it would be able to achieve winning the groups such as liberals, seculars, and the minorities, who support the revolution movement, over.

In the future of the Syrian regime, the attitude of the middle and upper class in Damascus and Aleppo would be one of the determinants. Neither in Damascus nor in Aleppo, which are the largest cities of the country, any protest demonstration that could threat the regime has not been carried out yet. Roughly, it could have two possible reasons: The first reason is the fact that the Assad regime's legitimacy is relatively stronger among the urbanized, educated, secular middle and upper class. And the second is that the security controls are extremely high in these cities. The news, which claim that the military and the other security units make their presence felt in these cities more than ever, increase this possibility. Until a movement takes place in these two cities, the change of regime does not seem to be possible. Therefore, the attitude of the Sunni Arab upper class, which is in search of stability, and which has a relationship based on self-interest with the regime, is of great importance. If this segment of society starts to believe instability lies on regime's keeping on being in power rather than its breakdown, their attitudes could change.

One of the factors enabling Syria to behave freely is the fact that an international intervention in Syria is a very low possibility because of several reasons. First of all, almost all of the Syrian people and the opponents are against the international intervention. “The explicit refusal of the external military intervention” article takes place in all of the final declarations, which were published during the Syrian opponent conferences held in Turkey. It is believed that the international intervention will drag the country to a more severe chaos environment. In this sense, the Libyan intervention sets a negative example for the Syrians. In addition to this, the international community has severe hesitations related to the intervention. The Secretary General of NATO Anders Fogh Rasmussen indicated that they carried out an operation based on the UN's open protection in Libya, that they received the support of the countries in the region, and that these two conditions were not created in Syria. Difficulties have been gone through even on issuing a denouncement decision on Syria in the UN Security Council. Although Russia and China criticize the Syrian administration because of its actions in Hama, they are not even open up to the denouncement decision with the concern of the possibility that it could lead to an international intervention. The chance of success of a military operation, which is not based on the UN's protection, is known to be weak. In fact, it can be said that the method the Syrian regime resorted to while squashing the civil commotions, and the level that the events attained are not different from the Libya example, and in this sense it can be said that the conditions of the intervention were created. Nevertheless, the factor forcing Rasmussen to make such a statement is related to the political facts. Considering the assessments such as; the consequences of the intervention in Syria would have severe influences on the region, the chance of success of the intervention is weak, the post-Assad period cannot be estimated and that they cannot see a substitute strong, organized opposition; the intervention is not leaned toward. For the very reason, the Secretary of State for Foreign and Commonwealth Affairs William Hague indicates that, We should concentrate on alternative ways in order to affect the Assad regime and to repair the situation in Syria.” Therefore, the only choice for the West to follow is to increase the international pressure on the regime, and to try to improve the profile of the opposition. In this direction, the European Union expands the sanctions towards the Assad government. Related to the military operations in Hama, the assets of 5 authorities in the EU were frozen, and ban on leaving the country was introduced. However, it is obvious that these steps do not mean a lot for the Assad administration, which has encountered problem of the survival of the regime. Thus, having a result in a short-term is not possible. It's only a sign pointing out that the sanctions will gradually get tougher.

The Syrian administration, which think that it will not have difficulty because of the listed factors, would continue to squash the demonstrations with force. The reform steps, which are possible to create solutions before the demonstrations take place and the administration resorts to arms against its own people, would not create any solution as from this point. Therefore, in the following process, the spread of the instability in Syria to a long process could be expected. The following stage may be the Syrian civil commotion's attaining to an armed level. And this would come to mean that a further bloody process will start in Syria, which has been dragged almost into a sectarian war. Although it has not been confirmed yet, in northern Syria, in a region that is close to the Turkish border, the presence of an armed settlement under the name of “Free Syrian Army”, which was created by certain officers escaping from the army, is mentioned. As a result of the increasing number of escapes from the army, the opposition's increasingly being more organized with every passing day, and the external support to the armed and political opposition groups, Syria may go through a long process with the prevalence of instability in the country.

Suriye’de Mezhepsel Savaşa Doğru mu?

Suriye ordusunun 31 Temmuz tarihinde Hama kentinde gerçekleştirdiği operasyon neden şimdi ve neden Hama sorularını gündeme getirmiştir. Zamanlama ile ilgili olarak ilk olasılık Ramazan ayı ile bağlantılı olduğudur. Suriye’de organize bir muhalefet olmadığı için halkın bir araya gelip konuşabildiği tek mekan camilerdir. Camiler halka örgütlenme imkanı sunmakta ve olaya duygusal bir boyut katarak seferber olmalarına imkan tanımaktadır. Ortadoğu’nun genelinde olduğu üzere Suriye’de de halk gösterileri en yoğun olarak Cuma günleri yaşanmaktadır. Sadece Cuma namazında bir araya gelen kitleler Ramazan ayı boyunca toplanarak rejim karşıtı gösteriler düzenleme imkanına sahip olacaktır. Bu tespit Suriye yönetimini Ramazan ayı öncesinde isyan hareketinin gücünü kırmaya yönlendirmiş olabilir.

Neden Hama sorusunun cevabı ise Suriye’deki isyanın bir boyutunu oluşturan mezhepsel çatışmalarla ilgilidir. Suriye’nin bağımsızlığını kazandığı tarihten itibaren Müslüman Kardeşler örgütü Suriye siyasal yaşamında önemli aktörlerden biri olmuştur. 1963 yılında Baas’ın iktidara gelmesi ile beraber örgüt üzerindeki baskılar yoğunlaşmış ve “mürtet (dininden dönen) rejim” olarak tanımladığı Baas yönetimi ile sorunlu bir ilişki içinde olmuştur. Müslüman Kardeşler örgütü, Baas’ın iktidara geldiği tarihten bir yıl sonra 1964 yılında Hama şehrinde silahlı bir devrim girişiminde bulunmuştur. Ancak bu girişim yönetim tarafından bastırılmıştır. Yeniden örgütlenen Müslüman Kardeşler, 1970’ler boyunca mücadelesine devam etmiştir. Bu yıllarda güvenlik birimlerinde görev yapan Arap Alevi kökenli askerlere suikastlar düzenlemiştir. 1982 yılında örgütün Hama şehrinde bir askeri karakolu ele geçirmesini takiben yönetimin yanıtı sert olmuş ve “Hama Katliamı” olarak bilinen kanlı olaylar yaşanmıştır. Şehre orduyu sokan rejimin 30.000 civarında çoğu Müslüman Kardeş üyesi kişiyi öldürmesiyle örgüt gücünü büyük ölçüde kaybetmiştir. Dolayısıyla Hama şehri tarihsel olarak Arap Alevilerin kontrolündeki rejime duyulan Sünni çoğunluk tepkisinin merkez üssü olmuştur. Son Hama operasyonundan sonra sürgündeki Müslüman Kardeşler örgütü tam da bu nedenle, “Esad ailesi liderliğindeki Alevi seçkinlerin, Sünniler’e karşı mezhep savaşı başlattığını, Hama’nın da en büyük Sünni kalelerinden biri olduğunu” ifade etmiştir.

Mezhepsel boyut Suriye’de yaşanan halk ayaklanmasının önemli faktörlerinden biridir. Ancak kesinlikle tek ve en önemli faktör değildir. Zaten ayaklanan gruplara bakıldığı zaman laikler, liberaller, Arap aşiretleri ve hatta rejimin destekçisi olduğuna inanılan Arap Alevi, Dürzi, Hıristiyanlar gibi azınlık grupları içinden de insanlar olduğu görülmektedir. Dolayısıyla rejimin çok çeşitli mezhepsel, toplumsal, ekonomik gruplar arasında meşruiyetini yitirdiğini söylemek mümkündür. Ancak mezhepsel boyut, özellikle de Sünni-Arap Alevi çatışması önemli faktörlerden biridir. Suriye yönetimi Hama, Deir ez Zor, Dara gibi Sünni niteliği ağır basan vilayetlere saldırarak isyanı sadece mezhepsel boyuta indirgemeye çalışıyor olabilir. Bu olmayan bir mezhepsel çatışmanın yaratıldığı anlamında değildir. Ancak var olan bir çatışma rejim tarafından körüklenmeye çalışılıyor olabilir. Çünkü Esad rejimi gelinen aşamada ancak mezhep çatışması yaratarak kaybettiği meşruiyeti güvenlik ve güç üzerinden inşa edebileceğini düşünebilir. Sorunun “Sünni çoğunluğun iktidarı ele geçirme çabasına indirgenmesi” “Sünni Arap tahakkümünden” çekinen diğer toplumsal kesimlerin desteğini almaya ve isyanın tüm ülke ve toplumsal katmanlar arasında yaygınlaşmasına engel olacaktır. Böylece devrim hareketine destek veren liberaller, laikler ve azınlıklar gibi grupları kendi safına çekmeyi başarabilecektir.

Suriye rejiminin geleceğinde Şam ve Halepli orta ve üst sınıfın tavrı belirleyici faktörlerden biri olacaktır. Halen ülkenin iki büyük kenti Şam ve Halep’te rejimi sarsacak düzeyde bir protesto gösterisi düzenlenmemiştir. Bunun kabaca iki olası nedeni olabilir. Birincisi, şehirleşmiş, eğitimli, seküler orta ve üst sınıf arasında Esad rejiminin nispeten meşruiyetinin daha sağlam olmasıdır. İkincisi ise rejimin geleceği açısından son derece kritik olan bu şehirlerde kontrolün üst düzeyde olmasıdır. Ordu ve diğer güvenlik birimlerinin hiç olmadığı kadar bu şehirlerde varlığını hissettirdiği yönündeki haberler bu olasılığı güçlendirmektedir. Bu iki şehirde bir hareketlenme yaşanmadan rejimin değişmesi mümkün gözükmemektedir. Bu nedenle istikrar arayan ve rejim ile çıkar ilişkisi içindeki Sünni Arap üst sınıfın tavrı büyük önem taşımaktadır. Bu kesim artık rejimin yıkılmasından ziyade iktidarını sürdürmesinin istikrarı bozacağına inanmaya başlarsa tavırlarında bir değişim olabilecektir.

Suriye’yi bu denli rahat hareket etmesini sağlayan faktörlerden biri, Suriye’ye yönelik bir uluslararası müdahalenin birkaç neden ötürü çok zayıf bir ihtimal olmasıdır. İlk olarak Suriye halkı ve muhaliflerin neredeyse tamamı uluslararası müdahaleye karşı çıkmaktadır. Türkiye’de düzenlenen Suriyeli muhalif toplantılarında yayınlanan sonuç bildirgelerinin tamamında “yabancı askeri müdahalenin açıkça reddi” maddesi yer almıştır. Uluslararası müdahalenin ülkeyi çok daha büyük bir karmaşa ortamına sürükleyeceğine inanılmaktadır. Libya müdahalesi bu anlamda Suriyeliler için olumsuz bir örnek oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra uluslararası toplumun da müdahale konusunda ciddi çekinceleri bulunmaktadır. NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen “Libya'da BM'nin açık himayesine dayanan bir operasyon yaptıklarını, bölge ülkelerinin desteğini aldıklarını, bu iki koşulun Suriye'de oluşmadığını" belirtmiştir. BM Güvenlik Konseyi’nde Suriye hakkında bir kınama kararı çıkartılması konusunda bile zorluklar yaşanmaktadır. Rusya ve Çin, Suriye yönetimini Hama’daki eylemleri nedeniyle eleştirse de bir uluslararası müdahaleye yol açabileceği kaygısıyla kınama kararına dahi sıcak yaklaşmamaktadır. BM’nin himayesine dayanmayan bir askeri operasyonun ise başarı şansının düşük olduğu bilinmektedir. Esasen Suriye rejiminin ayaklanmaları bastırırken kullandığı yöntem ve olayların ulaştığı boyutun Libya örneğinden farklı olmadığı ve bu anlamda müdahalenin koşullarının oluştuğu söylenebilir. Ancak Rasmussen’i böyle bir açıklamaya iten gerekçe politik gerçeklerle ilgilidir. Suriye’ye müdahalenin sonuçlarının bölge için ağır sonuçları olacağı, müdahalenin başarı şansının düşük olması, Esad sonrası dönemim kestirilemiyor ve yerine ikame edebilecekleri güçlü, organize bir muhalefet göremedikleri değerlendirmelerinden yola çıkarak müdahaleye sıcak yaklaşılmamaktadır. Tam da bu nedenle İngiltere Dışişleri Bakanı William Hague “Esad rejimini etkilemek ve Suriye'deki durumu düzeltmek için alternatif yollar üzerine konsantre olmalıyız" demektedir. Bu nedenle Batı’nın izleyeceği tek yol olarak rejim üzerindeki uluslararası baskıyı artırmak ve muhalefetin profilini yükseltmeye çalışmak kalmaktadır. Bu doğrultuda Avrupa Birliği Esad hükümetine yönelik yaptırımları genişletmektedir. Hama’daki askeri operasyonlarıyla bağlantılı 5 yetkilinin AB’deki malvarlıkları dondurulmuş ve seyahat yasağı getirilmiştir. Ancak bu adımların rejim bekası sorunu ile karşı karşıya kalan Esad yönetimi açısından çok anlam ifade etmediği açıktır. Dolayısıyla kısa vadede sonuç vermesi mümkün değildir. Ancak kademeli olarak yaptırımların sertleşeceğinin bir işaretidir.

Sıralanan faktörler nedeniyle elinin rahat olduğunu düşünen Suriye yönetimi gösterileri güç yolu ile bastırmaya devam edecektir. Gösteriler henüz başlamadan ve yönetim kendi halkına karşı silah kullanmadan önce sonuç üretmesi muhtemel reform adımları ise bu noktadan itibaren sonuç üretemeyecektir. Dolayısıyla bundan sonraki süreçte Suriye’deki istikrarsızlığın uzun bir sürece yayılması beklenebilir. Bir sonraki aşama ise Suriye’deki halk hareketinin silahlı bir boyut kazanması olabilir. Bu da neredeyse bir mezhep savaşının içine sürüklenmiş Suriye’de çok daha kanlı bir sürecin başlaması anlamına gelecektir. Henüz doğrulanmamakla birlikte kuzey Suriye’de Türkiye sınırına yakın bir bölgede “Özgür Suriye Ordusu” adı altında ordudan kaçan bazı subayların kurduğu silahlı bir yapılanmanın varlığından bahsedilmektedir. Ordudan kopuşların artması, muhalefetin her geçen gün daha organize olması ve silahlı ve siyasi muhalif gruplara dış destek verilmesi sonucunda Suriye’de istikrarsızlığın hakim olduğu uzun bir süreç yaşanabilir.